Snoezelen

Snoezelen (ook wel zintuigactivering, gevoelsactiviteit, primaire activering en sensomotorische stimulatie genaamd) is een concept dat gebruikt wordt bij mensen met een verstandelijke beperking.

Etymologie

Het woord 'snoezelen' is als neologisme een samentrekking van ‘snuffelen’ en ‘doezelen’, al wordt ook verwezen naar de Engelse uitdrukking ‘to snooze’ (dutten, hazenslaapje, een uiltje knappen). Ook de uitdrukking ‘Er snoezig uitzien’ (schattig, lief) zouden met snoezelen te maken kunnen hebben.

Snuffelen: staat voor primaire activering. Vooral gericht op basale zintuiglijke waarnemingen als beleving van licht, geluid, geur, smaak en alles wat voelbaar is. Een eerder actief gebeuren met verkennend karakter. Het trefwoord is verwondering.

Doezelen: staat voor overgave aan een warm en behaaglijk gevoel van rust, ontspannen zijn. Een meer passief gebeuren vergelijkbaar met nestwarmte of geborgenheid in de moederschoot. Het trefwoord is veiligheid.

Er bestaan 2 benaderingen: een 24uurs-snoezelen en snoezelen in een aparte ruimte.

Gebruik

Snoezelen is gebruikelijk in de zorgverlening aan dementerende mensen, mensen met een (ernstige) verstandelijke beperking en in het bijzonder onderwijs in heel Europa en daarbuiten. Het kan individueel of met een groep. Er kunnen zorgverleners bij zijn maar ook familieleden, waaronder soms ook broertjes en zusjes van een jonge cliënt.

Bij het snoezelen staan aangepaste hulpmiddelen ter beschikking, gecombineerd met een bonte verzameling van sfeermateriaal gericht op een selectief aanbod van prikkels (tactiel, vibratorisch, visueel en auditief.)

Inmiddels is de Nederlandse uitdrukking wereldwijd geaccepteerd en geldt het als standaarduitdrukking. Een minder gebruikte Engelse wetenschappelijke term is controlled multisensory stimulation.

Bij het snoezelen wordt gezocht naar een toegang tot de zorgbehoevende mens die in zijn eigen belevingswereld leeft. Snoezelen gebeurt in een daartoe ingericht lokaal, waarbij gebruikgemaakt wordt van uitstekende en uitnodigende hulpmiddelen die verwondering opwekken waardoor overactieve, onrustige en gespannen mensen kunnen ontspannen.

Snoezelen omvat verschillende methodieken en invalshoeken die erop gericht zijn contact te leggen op zoek naar affectieve noden. Kleuters, kinderen met een verstandelijke beperking en dementerende mensen kunnen in hun waarnemen en hun communicatie geholpen worden via aangepaste activiteiten gericht op basale behoeften. Zowel bij individuele bewoners als bij groepen van verzorgings- en verpleeghuizen kunnen klankschalen en andere technieken - volgens voorstanders van snoezelen - verveling helpen tegengaan, zintuiglijke waarneming verdiepen en contact bevorderen, het ik-besef en sociale vaardigheden vergroten, isolement doorbreken, en aanzetten tot beweging en ontspannen. Al is dat laatste verschillend van persoon tot persoon.

Snoezelruimte

Andere benamingen voor ‘snoezelruimte’ zijn: muziekkamer, relaxatieruimte, klankruimte en klankschaalkamer.

Een snoezelruimte is een voor snoezelen ingerichte ruimte, vaak gekenmerkt door: stilte of rustige muziek, dimlichten, gordijnen met gezeefd licht of zelfs geen natuurlijk licht, trilstoelen, massageapparatuur, waterbedden, fleece-dekens, ballendekens, lichtgevende sprieten, lavalampen, kussens, instrumenten, klankschalen.

De snoezelruimte is niet zomaar een huiskamer, er zit een idee achter. Het doel van zo'n ruimte is om patiënten die veelal vrijwel volledig in een eigen belevingswereld geïsoleerd zijn in een omgeving te plaatsen zonder storende elementen. De ruimte heeft meestal een behaaglijke temperatuur van ongeveer 21°C, comfortabele lig- en zitplaatsen en is tochtvrij.

In verschillende medische tijdschriften en rapporten valt te lezen hoe Alzheimerpatiënten en autisten veel baat hebben bij de rust van de snoezelkamer. Een snoezelkamer is een kamer waarin een patient kan ontspannen. Overal staan dingen die men kan waarnemen: zeepbellen, kleuren, geuren en geluiden. Men gaat er liggen op het waterbed of zitten en doet verder niets. De geluiden, geuren en kleuren kunnen een kalmerend effect hebben.

Verder is het voor een goede snoezelsessie belangrijk dat er privacy is en geen telefoon, deurbel, andere onderbrekingen of fel licht. Men beperkt gesprekken tot een strikt minimum, tenzij de stem wordt ingeschakeld in het gebeuren, door bijvoorbeeld op een zachte toon een verhaal voor te lezen of mee te zingen met de muziek. Het belangrijkste is dat de snoezelruimte arm van prikkels gemaakt kan worden, door bijvoorbeeld apparatuur uit te laten. Men zoekt dan naar de juiste balans voor de cliënt.

Naast de positieve effecten, is een Snoezelkamer niet aan iedereen aan te bevelen. Voor patienten met bijvoorbeeld dementie kan de gang naar de snoezelkamer zo veel negatieve effecten hebben (omdat ze uit de vertrouwde omgeving worden gehaald), dat het de positieve effecten van de snoezelkamer teniet doet.

Controversie

Snoezelen kent ook tegenstanders die negatief reageren op het uiten van gevoelens die los kunnen komen tijdens het snoezelen. Soms maakt men ook de fout door nabijheid en lichamelijk contact te verwarren met seksualiteit. Deze attitude kan de werking van het snoezelen verstoren en zelfs onmogelijk maken. Duidelijke afspraken zijn dan vaak gewenst.

Publicaties

Wetenschappelijk onderzoek over snoezelen is beperkt en maakt gebruik van heterogene onderzoeksmethoden, zodat er moeilijk een besluit getrokken kan worden over de bestaande studies. Het eerste boek wat over snoezelen werd geschreven, is: Snoezelen, een andere wereld. Het boek werd geschreven door Jan Hulsegge en Ad Verheul, en werd gepubliceerd door uitgeversmaatschappij Intro. Het boek is in vele talen vertaald. Wetenschappelijk onderzoek is gedaan door professor dr. K. Mertens van de Humboldtuniversiteit van Berlijn.

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties: