Bejaardentehuis

Een bejaardenhome oftewel bejaardentehuis oftewel rusthuis is een instelling waar ouderen tijdelijk of definitief wonen omdat ze verzorging of verpleging nodig hebben die in de oorspronkelijke woonsituatie niet kan worden geboden.

Vlaanderen

In het federale België behoren bejaardentehuizen tot de bevoegdheden van de regionale gemeenschappen voor Vlaanderen is dat de Vlaamse overheid.

Naargelang de specifieke wettelijke voorwaarden waaraan zo’n instelling voldoet, wordt er gesproken van een rusthuis, een rust- en verzorgingstehuis of een woon- en zorgcentrum. Er bestaan rusthuizen die door een kloosterorde of congregatie beheerd worden, private initiatieven en instellingen van de overheid die verbonden zijn aan een OCMW.

Organisatie en werking in Vlaanderen

Een sociale dienst staat vaak in voor het onthaal, het eerste kennismakingsgesprek of intake en de verdere opvolging, onder andere naar familie of externe diensten (de instanties buiten de instelling) toe.

De ouderen wonen op kamers, meestal eenpersoons- of tweepersoonskamers, aangekleed met vast meubilair, eigen meubelen en persoonlijke spullen. Er is gewoonlijk een private sanitaire ruimte met een toilet en wastafel. De aangepaste badkamers of douchecellen zijn gemeenschappelijk en worden meestal onder begeleiding van speciaal daartoe opgeleid personeel gebruikt. Er zijn dikwijls ook per afdeling gemeenschappelijke leefruimtes ter bevordering van het sociaal contact onder de bewoners.

In veel bejaardenhomes zijn er gesloten afdelingen voor mensen met dementie omdat deze specifieke doelgroep beschermd moet worden tegen wegloopgedrag. Sommige bejaardenhomes organiseren al dan niet samen met een OCMW, ziekenhuis of andere met dementie geconfronteerde groepen, verenigingen, diensten, deskundigen enz. van tijd tot tijd een dementiecafé. Dit is een bijeenkomst met voordracht of informatieronde voor geïnteresseerden in één of meerdere aspecten van dementie, bekeken vanuit het standpunt van de getroffene en/of de positie van allen die de dementerende omringen zoals naaste verwanten of hulpverleners.

Andere aanwezige functionele ruimtes dan de reeds genoemde zijn een cafetaria ten behoeve van familiebezoek of grote ontspanningsactiviteiten zoals b.v. een optreden. Verder zijn er dikwijls aparte zalen voor (groeps-) kinesitherapie of ergotherapie.

De werking die zorggericht is, de zelfredzaamheid stimuleert en ontspannend is, steunt in hoofdzaak op diverse (zorg-)teams van professionele medewerkers elk met hun eigen takenpakket. Daarenboven is er ook het onderhouds- en keukenpersoneel, een technische dienst, enz. Aanvullende taken zoals bewonersondersteuning bij een wandeling en de bediening in de cafetaria worden meestal door vrijwilligers gedaan. Deze laatste zijn vaak verwanten van de gasten of sympathisanten uit de onmiddellijke omgeving van de instelling.

Residentiële bejaardenhomes beschikken vaak ook over serviceflats en over ambulante dagverzorgingscentra. Soms fungeren deze laatste als opstap naar een verblijfsopname.

In bepaalde gevallen wordt er vanuit instellingen voor ouderenzorg (deels) geparticipeerd in een lokaal dienstencentrum omdat sociaal behoeftenonderzoek geregeld aantoont dat vooral (actieve) senioren (= 50 à 55-plussers) met zo'n centrum gebaat zijn. Deze doelgroep is de zogenaamde 'sandwichgeneratie' die geprangd zit tussen enerzijds de zorg voor kleinkinderen en anderzijds de opvang en begeleiding van hoogbejaarde ouders. Ze vertoeven zowel aan de schoolpoort als binnen de muren van een bejaardenhome. Een lokaal dienstencentrum is voor velen van hen geschikte ontspanning naast de brede waaier aan mogelijkheden van onder meer seniorenclubs. Betreft deze laatste kent Vlaanderen autonome en verzuilde verenigingen.

Inzake vervoer buiten de instelling kunnen de bewoners in Vlaanderen eventueel een beroep doen op een Minder Mobielen Centrale.

Benamingen in Nederland

De officiële benaming in Nederland voor een instelling voor mensen die niet meer geheel zelfstandig kunnen wonen is anno 2008 woonzorgcomplex (wozoco) of woonzorgcentrum. Voor mensen die meer zorg behoeven is er nog het verzorgingscentrum. In de dagelijkse omgang wordt echter nog steeds gesproken van een bejaarden(te)huis, of bejaardencentrum.

Vroeger sprak men ook van gasthuis, armenhuis, bejaardenhofje, oudemannen- of vrouwenhuis, diaconiehuis of rusthuis. Deze termen zijn nu meestal vervangen door de benamingen aanleunwoning, serviceflat, verzorgingscentrum en woonzorgcentrum.

Nederlandse verzorgingshuizen kennen geen gesloten afdelingen voor dementerenden, die zijn bij verpleegtehuizen ondergebracht.

Benamingen in Vlaanderen

In Vlaanderen evolueerde de naam van deze vorm van dienstverlening van (oude) mannenhuis over rustoord en bejaardentehuis naar de huidige termen rusthuis, bejaardenhome en woon- en zorgcentrum.

Geschiedenis

Het eerste Nederlandse moderne bejaardentehuis werd rond 1965 geopend in Eygelshoven. De initiatiefnemer voor dit 'Sociaal Centrum voor bejaarden en alleenstaanden' is burgemeester H.J. Boijens.

De voorlopers van de Belgische bejaardentehuizen dateren van voor 1600 en kregen de naam oudemannenhuis omdat voornamelijk mannen een dergelijke vorm van hulp nodig hadden. Initieel was het een schande iemand van de familie in een dergelijk mannenhuis te plaatsen. Pas na de tweede wereldoorlog werd een plaatsing in een mannenhuis normaler en kwam ook de aanwezigheid van vrouwen langzaam op gang.