Obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis

De obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis oftewel OCPS is een persoonlijkheidsstoornis die wordt gekenmerkt door algemene psychologische inflexibiliteit, zeer strikte naleving van regels en procedures, perfectionisme en overmatige ordelijkheid. In de ICD-10 wordt de aandoening anankastische persoonlijkheidsstoornis genoemd. Het DSM-IV gebruikt de spelling obsessieve-compulsieve persoonlijkheidsstoornis

Kenmerken

Mensen met OCPS zijn bijvoorbeeld vaak zuinig met geld, houden hun huis perfect op orde of willen taken niet delegeren, omdat ze bang zijn dat deze niet correct worden uitgevoerd. Moreel of ethisch gezien zijn er weinig of geen grijze gebieden: handelingen en opvattingen zijn volledig goed of volledig fout. Hun persoonlijke relaties verlopen moeizaam, omdat ze te hoge eisen stellen aan vrienden, partners en kinderen.

Mogelijke psychologische oorzaken zijn een kille, kritische of strenge houding van de opvoeders en een omgeving die nadruk op verantwoordelijkheid of schuld legt en weinig ruimte biedt voor spel en gevoel. Psychosociaal kan de oorzaak ook worden gezocht in een omgeving die overmatig streeft naar prestatie.

De behandeling is moeilijk. Deze is er doorgaans op gericht om de patiënt/cliënt te laten accepteren dat er andere meningen bestaan dan de zijne en dat er meer manieren zijn om een taak 'correct' uit te voeren. Het is hierbij van belang om te weten dat iemand veel of alle eigenschappen van de obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis kan hebben zonder dat er sprake is van een stoornis. Dit is pas het geval als de persoon door zijn karaktereigenschappen ernstig lijdt, in conflict komt met zijn omgeving enzovoort.

OCPS wordt vaak verward met de obsessief-compulsieve stoornis (OCS). Deze laatste aandoening is in het DSM-IV gecategoriseerd als een van de angststoornissen. De namen lijken weliswaar op elkaar, maar het zijn twee zeer verschillende aandoeningen. OCPS-lijders hebben over het algemeen niet de neiging om rituele handelingen uit te voeren, terwijl dit juist een specifiek kenmerk van OCS is. OCPS-lijders streven bovenal naar perfectionisme en voelen zich gespannen als dingen niet 'goed' of 'ordelijk' zijn.

DSM-IV

Het DSM-IV definieert de obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis als een aanhoudende preoccupatie met ordelijkheid, perfectionisme en mentale en persoonlijke beheersing. Dit gaat ten koste van flexibiliteit, openheid en efficiëntie. De stoornis uit zich in de vroege volwassenheid in verschillende situaties. De diagnose kan worden gesteld als sprake is van vier of meer van de volgende situaties:

• De persoon heeft een preoccupatie met details, regels, lijsten, orde, organisatie of schema's, waarbij het hoofddoel van de activiteit uit het oog verloren wordt.
• De persoon streeft zodanig naar perfectie dat dit de voltooiing van de taak in de weg staat (hij wil bijvoorbeeld een project niet afsluiten omdat het niet voldoet aan zijn eigen, overmatig hoge eisen).
• De persoon is overmatig toegewijd aan werk en productie ten koste van de vrijetijdsbesteding en vriendschappen (er is hierbij geen sprake van economische noodzaak).
• De persoon is overdreven gewetensvol, scrupuleus en onbuigzaam in zaken van moraal, esthetiek of normen en waarden (niet te verklaren uit culturele of religieuze achtergrond).
• De persoon is niet in staat versleten of waardeloze dingen weg te gooien, ook als ze geen emotionele waarde hebben.
• De persoon is terughoudend in het delegeren van taken of samenwerking met anderen, tenzij men zich volledig aanpast aan zijn criteria.
• De persoon heeft een gierige levensstijl voor zichzelf en anderen, geld wordt gezien als iets dat bewaard moet worden voor toekomstige catastrofes.
• De persoon is onbuigzaam en koppig.
• De persoon is star en rigide.
• Van problemen in de relatiesfeer zijn altijd anderen schuldig