Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Multiplex (plaatmateriaal)
Triplex en multiplex zijn plaatmaterialen op houtbasis. Men noemt het ook wel hechthout.
Productie
In principe is multiplex opgebouwd uit een oneven aantal fineerlagen die kruiselings op elkaar verlijmd worden. De meest gebruikte lijmen zijn polycondensatielijmen zoals ureumformaldehydelijm, phenolformaldehydelijm, melamineformaldehydelijm en resorcineformaldehydelijm.
Nadat de fineerlagen gedroogd zijn naar het juiste vochtgehalte worden ze onder druk en bij hoge temperatuur op elkaar verlijmd. Na het verlijmen worden de platen op (standaard)maat gezaagd en eventueel geschuurd.
Benaming
Oorspronkelijk wordt de benaming "triplex" enkel gebruikt voor platen met 3 lagen en "multiplex" voor de platen met meer oneven lagen. Tegenwoordig gebruikt men de benamingen "triplex" en "multiplex" ook wel door elkaar.
De multiplex wordt steeds genoemd naar de dekfineren (buitenlagen), het kan dus perfect dat een berken multiplex binnenlagen heeft in bijvoorbeeld populier,of een naaldhoutsoort zodat het goedkoper is. Waar het voor de toepassing belangrijk is wordt in de handel dan ook meestal gespecificeerd wat de binnenlagen zijn.
Voordelen
De voordelen van multiplex:
- efficiënter gebruik van het hout, ook de anders minderwaardige stukken van de boom worden gebruikt, bijvoorbeeld voor de binnenlagen van het multiplex.
- door de gekruiste lagen is de plaat sterker dan massief hout van dezelfde afmetingen en hetzelfde gewicht.
- multiplex vertoont minder werking dan massief hout.
- in de productie kan multiplex aangepast worden aan het doel waarvoor het gemaakt wordt, bij massief hout kan dat uiteraard niet.
- verkrijgbaar in verschillende diktes (van minder dan 1 mm tot 40 mm en meer) en afmetingen (standaard meestal 2,50 of 2,44 m x 1,22 m, maar ook tot 12 m lang indien nodig)
Types en toepassingen
Er bestaan heel wat verschillende soorten multiplex, al naargelang de toepassing. Multiplex platen zijn in te delen in verschillende categorieën:
- constructiemultiplex, dus waar de sterkte belangrijker is dan het uiterlijk. Deze worden bijvoorbeeld gebruikt in de bouw voor niet-zichtbare toepassingen of voor verpakking.
- decoratieve multiplex die meestal voorzien is van wat men noemt 'edelfineren', dus mooie houtsoorten, en gebruikt wordt voor zichtbare toepassingen
- speciale multiplex, zoals vliegtuigtriplex, kogelwerende multiplex enzovoort.
Voor een aantal toepassingen wordt multiplex ook voorzien van speciale (dek)lagen, zoals een antislipfilm voor gebruik als vloer, een gladde film voor gebruik als betonbekisting, een binnenlaag in lood voor toepassingen in ziekenhuizen (röntgenstraling) enz.
Voor deze speciale toepassingen wordt ook wel eens afgeweken van het principe van het oneven aantal lagen of van het steeds om en om kruisen van de lagen. Triplex en Multiplex worden verkregen uit Fineer.
Geschiedenis
Reeds honderden jaren voor Christus vervaardigden de Egyptenaren en Chinezen fineer dat dan verlijmd werd.
Het is halfweg de 19e eeuw dat de eerste schilmachines voor fineer in gebruik genomen werden.
Zie ook
Vrije mediabestanden over Category:Plywood op Wikimedia Commons