Haarkleur

De haarkleur van mensen wordt door twee pigmenttypes bepaald. Het donkere eumelanine en het lichte feomelanine verschillen in verhouding tot elkaar, waardoor het in menselijk haar in circa 11 tot 12 kleurtinten kan variëren, van zwart tot lichtblond.

Etniciteit

De etnische distributie van kleuren is historisch gezien verdeeld naar geografisch gebied. Diep bruin en zwart prevaleren in het Midden-Oosten, Noord-Afrika en Zuid-Europa, terwijl nog diepere tinten van zwart voorkomen in zowel Oost-Azië en Zuid-Azië als in tropisch (sub-Sahara) Afrika en Amerika. Lichter bruin is gebruikelijker in West-, Centraal- en Oost-Europa, geel/blond in Noord-Europa, en roodachtig op de Britse eilanden.

Er bestaan echter aanmerkelijke verschillen in haarkleur en textuur tussen personen van vergelijkbare etniciteit, en door migraties en wereldwijd reizen is de diversiteit van haareigenschappen in veel landen toegenomen.

Bij sommige individuen ontbreekt het pigment in het haar; dit albinisme (waarvan diverse varianten bestaan) resulteert in een gedeeltelijk of geheel witte huid, wit haar en/of rode ogen.

Genetische opbouw

Minstens twee genenparen sturen de kleur van menselijk haar. Een gen, het bruin/blond-paar, heeft een dominante bruin allel en een recessieve blonde allel. Als iemand drager is van het bruine allel, dan zal deze persoon bruin haar hebben; zo niet, dan is hij blond. Dit verklaart ook waarom twee bruinharige ouders een blond kind kunnen produceren. Het ander paar is het niet-rood/rood paar, waarbij de "niet-rood"-allel (die de productie van melanine onderdrukt) dominant is, en de allel voor rood haar recessief. Aangezien de twee paren samen de haarkleur bepalen, heeft een persoon met twee kopieën van het rood haar allel rood haar, maar dat zal respectievelijk kastanjebruin of licht rossig oranje zijn, afhankelijk van de bruine tot lichtblonde invloed van het "eerste" genenpaar.

Maar het twee-genenmodel kan niet verklaren waardoor de verschillende schakeringen van bruin, blond of rood voorkomen (bijvoorbeeld, platinablond versus donkerblond), noch waarom het haar van het ene blonde kind bruin wordt tijdens de groei, terwijl het andere kind blond blijft.

Sommige onderzoeken tonen meerdere genenparen aan die van invloed zijn op de lichte versus donkere haarkleur in een cumulatief effect. Daarom: hoe meer van de dominante, donkere genenparen er aanwezig zijn, des te donkerder zal het haar zijn.

Vergrijzing

Naarmate men ouder wordt, treedt een natuurlijke kleurverandering op; het haar wordt eerst grijs, dan wit. Vaak zet dit proces in rond het veerstigste levensjaar, maar het kan ook in de tienerjaren of zelfs al eerder optreden. Dit schijnt nagenoeg geheel te wijten te zijn aan genetische oorzaken. Soms wordt iemand zelfs met grijs haar geboren; ook dit is een kwestie van aanleg.

Deze kleurverandering vindt haar oorzaak in de geleidelijke afname van pigment, naarmate er in de haarwortel minder melanine wordt geproduceerd; nieuwe haren groeien dan aan zonder pigment. Voor deze vergrijzing schijnen twee genen verantwoordelijk te zijn. De stamcellen aan de basis van de haarzakjes produceren melanocyten: dat zijn de cellen die het pigment in het haar en de huid maken en opslaan. Het afsterven van melanocyt-stamcellen is er de oorzaak van dat het haar grijs begint te worden.

Er bestaan geen speciale diëten, voedingssupplementen, vitamines of eiwitten waarvan is aangetoond dat zij de vergrijzing tegengaan, een halt toeroepen of op andere wijze beïnvloeden, ook al zijn er in de loop der jaren vele middelen op de markt gebracht die deze pretentie wel hadden. Hierin zou in de nabije toekomst echter verandering kunnen komen. Franse wetenschappers hebben bij een kankermedicijn voor leukemiepatiënten een onverwacht neveneffect opgemerkt: in sommige gevallen kwam de oorspronkelijke haarkleur terug.

Velen verven het haar om de grijze kleur te verhullen.

Een onderzoek van het British Medical Journal (uit 1996) wees uit dat roken de oorzaak kan zijn van vroegtijdige vergrijzing: rokers bleken, aldus dit onderzoek, een viermaal zo grote kans te lopen als nietrokers om vroegtijdig grijs te worden.

Onderzoek van de universiteit Mainz heeft aangetoond dat waterstofperoxide (H2O2) indirect de vorming belet van voldoende melanine, de kleurstof van het haar. H202 ontstaat van nature bij de menselijke stofwisseling. Het agressieve bleekmiddel wordt bij jonge mensen snel weer afgebroken, bij oudere mensen werkt dat mechanisme niet goed meer. Het waterstofperoxide dat zich in het lichaam ophoopt, breekt vervolgens het enzym tyrosinase af, dat verantwoordelijk is voor de productie van voldoende melanine.^[1]