Exorcisme

Exorcisme of duiveluitdrijving is een bezweringsritueel, gericht aan boze geesten om hen te dwingen een object, plaats of persoon te verlaten. Degene die in bezit is genomen door de kwaadwillende entiteit wordt ’bezeten’ genoemd. Hoewel dit meestal van mensen wordt gezegd, kan het ook gaan om levenloze voorwerpen waarin de boze geest is gevaren. Ook dan wordt uitdrijving noodzakelijk geacht.

Het ritueel komt zowel in joodse, christelijke, islamitische en andere tradities voor en bestaat erin de demonen te verdrijven die de personen in hun macht hebben. In de Rooms-Katholieke Kerk is uitdrijving en het benodigde ritueel zorgvuldig geregeld door het canoniek recht.

Onder eed dwingen

Technisch gezien is exorcisme niet het verdrijven van de duivel of een demon, maar het plaatsen van de duivel of demon onder een eed. In sommige gevallen kan een persoon door meer dan één demon bezeten worden. ’Exorcisme’ is afgeleid van het Griekse voorzetsel ek (ἐξ), „uit” en het werkwoord horkízo ὁρκίζω, „iemand laten zweren” of „iemand de eed afnemen”. Het verwijst ernaar dat een demon of geest „onder ede” (wat kan inhouden door het inroepen van een hogere autoriteit) gedwongen wordt, om „uit” de persoon, de plaats of het voorwerp te gaan.

Vormen van exorcisme

De Catholic Encyclopedia definieert exorcisme als „de handeling van het uitdrijven, of het afweren van demonen of boze geesten uit personen, plaatsen of dingen, die worden verondersteld te worden bezeten of besmet geraakt te zijn door hen, of als slachtoffer het instrument van hun kwaadaardigheid riskeren te worden.” Kortom, het is een ritueel, uitgevoerd door een katholieke priester om de duivel te verdrijven uit een persoon, plaats of ding.

Er zijn verschillende vormen van exorcisme in de Rooms-Katholieke Kerk:

• doop-exorcisme: het zegenen van een kind, voorafgaand aan de doop om het te zuiveren van het kwaad als gevolg van de erfzonde;
• eenvoudig exorcisme: het zegenen van een plaats of zaak om het te verlossen van slechte invloed;
• echt exorcisme: het uitvoeren van het ritueel van Exorcis.

Middeleeuwen

In de middeleeuwen werd exorcisme gezien als iets dat door leken kon worden beoefend wanneer aan bepaalde voorwaarden waren voldaan. Het boek Malleus Maleficarum of de Heksenhamer door Heinrich Kramer en Jacob Sprenger, die hierin de bul van paus Innocentius VIII uit 1487, als inleidend deel verwerkten, gaf volgende voorwaarden, waaraan men zich strikt moest houden:

• goddelijke woorden en Schriftuur dienden gebruikt worden uit eerbied voor God
• het resultaat moet in de handen gelegd worden van God en de heiligen
• Aanroepingen werden beschouwd als toegelaten wanneer de aandacht alleen op heilige woorden en goddelijke deugden wordt gevestigd.
• Zegeningen dienden geen andere zegels (sigla) of tekens te bevatten dan het kruisteken + + +, INRI, en geen andere namen dan van God en de heiligen.
• Men diende geen geloof te stellen in een of andere manier van zegenen die niets te maken heeft met eerbied voor God.
• Men mocht voor een spirituele genezing geen betaling aannemen.

Met deze voorwaardelijke toelating probeerde men waarschijnlijk het verschil duidelijk te maken tussen toegelaten gebedsgenezing en niet-geoorloofde hekserij. De Heksenhamer (Malleus Maleficarum) was een beruchte handleiding voor inquisiteurs bij het vervolgen van heksen.

Weblinks

•   (en) Exorcism, in: Catholic Encyclopedia, New York, Robert Appleton Company, 1907-1912. (vertaal via: )