Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Waterput
(vermoedelijk) niet meer in gebruik.
Een (drink)waterput is meestal een gegraven of geboord gat in de grond om grondwater te kunnen gebruiken. Daarnaast bestaan er waterputten die tot doel hebben hemelwater te verzamelen (regenput).
Als het grondwater zich vlak onder de aardoppervlakte bevindt, wat meestal het geval is in vochtige omgevingen, is het grondwaterpeil door vrij eenvoudig graafwerk gemakkelijk te bereiken. De gegraven put wordt dan meestal ook ingesloten door bakstenen, zodat het gegraven gat over de hele lengte van de put smal kan blijven en ook niet instort als de grond zelf vochtiger wordt en dus minder vast. Zo'n put noemt men een welput.
Het grondwater kan zich in bergachtige gebieden langs berghellingen verplaatsen. Daar wordt het grondwater dan meestal door watervaste lagen van klei opgesloten. Als men dan in een vallei van zo'n berghelling een put graaft loopt het water de vallei in en loopt de put vol. Zo'n waterput noemt men dan ook wel "stromende grondwaterputten".
Gebruik van de Waterput
Water wordt meestal met een emmer via een katrol of windas omhoog gehaald. Als het grondwater echter dieper zit, wat meestal bij drogere omgevingen het geval is, is het grondwaterpeil te bereiken door zinken pijpen aan te leggen. Het water zal dan worden opgepompt met een waterpomp. Bij echt droge omgevingen kan het grondwaterpeil tot op honderden meters onder het aardoppervlak liggen.
In de prehistorie groef men in de buurt van de woning vaak een waterkuil. De bodem daarvan lag flink onder grondwater niveau, zodat er altijd water in de kuil stond. De opvolger van de waterkuil is de boomstamput. Gedurende de Middeleeuwen en nog lang daarna werden waterputten, naast oppervlaktewater, algemeen gebruikt om in de waterbehoefte te voorzien. Water uit waterputten werd ook wel gebruikt als bluswater. Sinds de industriële revolutie is de klassieke waterput in de westerse wereld nauwelijks nog in gebruik. Op het platteland ziet men ze nog wel bij oude boerderijen. Veel steden en dorpen hebben nog één of meer oude waterputten, vaak met karakteristieke pomp, bewaard.
In derdewereld landen is de waterput vaak een belangrijke schakel in de strijd om het bestaan.
In de eenentwintigste eeuw kwam, gedreven door sterk stijgende energieprijzen, de waterput weer meer in zwang als bron van constante grondwarmte voor de verwarming via een warmtepomp.
Waterkwaliteit
Het water uit waterputten kan worden gebruikt als algemeen waswater, zowel om het lichaam te wassen als wel om er kleren mee te wassen. Alleen als het water zuiver genoeg is mag het worden gebruikt als drinkwater. Grondwater is vaak wel goed schoon, maar kan vooral bij open waterputten snel slechter worden van kwaliteit. Daarom wordt het grondwater dat gebruikt wordt voor drinkwater opgepompt. Bij aanhoudende droogte kan echter ook dit water minder van kwaliteit worden.
Ook kan het grondwater verontreinigd zijn door mest, bestrijdingsmiddelen of andere giftige stoffen. Daarom worden voor de putten van de moderne waterwinning speciale beschermde gebieden aangewezen.
Techniek
Een waterput waarin grondwater op een efficiënte manier wordt opgepompt om te dienen als drink- of proceswater wordt een waterwinput genoemd. Een waterwinput bestaat uit een filterbuis en een stijgbuis die is geplaatst in een boorgat. Het boorgat wordt na plaatsing van de filterbuis aangevuld met grind (de omstorting). De omstorting zorgt voor de eerste filtering van het water, het filter voor de tweede. Het water wordt opgepompt door een pomp die (meestal) bovenin de waterwinput hangt aan een pompleiding.
Tijdens het gebruik van een waterwinput ontstaat er bij 2 op de 3 winputten in Nederland verstoppingen in het filter of in de omstorting. Deze verstopping dient te worden verwijderd om de levensduur en efficiëntie van de winput te waarborgen. Doordat de verstoppingen verschillend van aard zijn en op diverse plaatsen kunnen voorkomen, bestaan er veel reinigingstechnieken voor waterwinputonderhoud die door gespecialiseerde bedrijven worden toegepast.
Symbool
- Waterputten komen regelmatig voor in sprookjes als iets magisch, een put (of bron) geeft toegang tot de onderwereld en het vallen in de put staat symbool voor het betreden van onderbewuste gebieden. Zie bijvoorbeeld Vrouw Holle.
- Ook in de heraldiek komt de waterput voor als symbool
Typen waterputten
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Water wells op Wikimedia Commons.