Syndroom van Cushing

Het syndroom van Cushing oftewel het Cushingsyndroom (ICD-10 E24) is een verzameling van klinische tekens en symptomen die veroorzaakt wordt door een te hoog cortisolgehalte in het bloed (hypercortisolemie). Meestal is dit een gevolg van inname van cortisol in de vorm van medicijnen, of van een te hoge cortisolproductie door de bijnieren. Cortisol is een hormoon, dat onder meer ontstekingsreacties remt, en een stijging van de hoeveelheid glucose in het bloed (hyperglykemie) veroorzaakt. Het lichaam reageert op het te hoge glucosegehalte door insuline te produceren. De langdurig verhoogde cortisol en het langdurig verhoogde insuline zorgen samen voor een abnormale verdeling van het lichaamsvet. Ook leidt een continu verhoogde productie van insuline uiteindelijk vaak tot suikerziekte (diabetes mellitus). Het verhoogde cortisol zorgt ook voor de afbraak van eiwitten in de spieren, in de huid en in het haar. Cortisol heeft ook een remmend effect op een ander hormoon, ADH, wat ervoor zorgt dat iemand met het syndroom veel moet plassen (last heeft van polyurie).

Symptomen

• er is een typische vetverdeling: veel vetopstapeling ter hoogte van de buik, terwijl de armen en benen slank zijn en soms zelfs mager door spierafbraak (centrale adipositas).
• enige kilo's gewichttoename kunnen mogelijk zijn. Door de rare vetverdeling over het lichaam lijkt iemand ook veel dikker te worden, terwijl het aantal kilo's gewichtstoename eigenlijk wel meevalt.
• iemand krijgt een moonface (letterlijk maanvormig gezicht), een rond opgeblazen gelaat
• vaak is er een bisonnek (een bochel van vet hoog op de rug)
• de huid wordt dunner, waarbij er sneller dan normaal blauwe plekken ontstaan
• op buik en billen ontstaan striae (zwangerschapsstrepen) doordat deze dikker worden en doordat de huid zwakker is
• iemand kan snel vermoeid zijn
• de spieren worden dunner en iemand heeft minder spierkracht
• de haren worden vaak brokkelig en dunner
• iemand moet vaak plassen
• in het bloed wordt een te hoog cortisol gevonden. Het cortisol kan ook in het speeksel gemeten worden.

Bij vrouwen

• verminderde vruchtbaarheid of minder zin in seks. Toename van haargroei op het gelaat, borsten, buik en ledematen. De menstruatie kan onregelmatig worden of zelfs helemaal uitblijven.

Bij mannen

• verminderde vruchtbaarheid of minder zin in seks en impotentie.

Oorzaken

De oorzaken kunnen hun oorsprong hebben in:

• de hypofyse in de hersenen. De hypofyse geeft dan teveel ACTH af, een hormoon dat de bijnieren stimuleert om cortisol te maken. Dit wordt ook wel de ziekte van Cushing genoemd.
• de bijnier zelf, waarin om één of andere reden teveel cortisol geproduceerd wordt.
• iatrogeen, door behandeling met corticosteroïden voor een andere ziekte

Dit zijn de belangrijkste oorzaken van het syndroom van Cushing. Anderen kunnen zijn:

• de hogere hersencentra: zware depressie
• de hypothalamus (overmatige afgifte van het hormoon CRH; corticotropin-releasing hormone)
• een tumor buiten de hypofyse, die ACTH produceert (bijvoorbeeld een longcarcinoom)

Historiek

De eerste beschrijving van het syndroom van Cushing gebeurde door Harvey Cushing, die dacht te maken te hebben met één specifieke ziekte die deze symptomen veroorzaakte. Nadien bleken er ook andere oorzaken van het syndroom te zijn. De eerst beschreven oorzaak van dit syndroom, een hypofyse-adenoom met hypersecretie van ACTH, is - een beetje verwarrend - ziekte van Cushing genoemd.

Externe link

• NVACP
  Nederlandse Vereniging voor Addison en Cushing Patiënten (NVACP), een vereniging waarbinnen een Werkgroep Cushing actief is
• www.hypofyseweb.nl website voor lotgenotencontact voor mensen met een hypofyse aandoening

Literatuur

De Nederlandse Vereniging voor Addison en Cushing Patiënten heeft een aantal brochures en boeken over het Syndroom van Cushing uitgegeven.