Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Burgerlijke religie
Burgerlijke religie, burgerlijke godsdienst, burgerreligie, burgergodsdienst of civiele religie (Frans: religion civile, Engels: civil religion) is het sociologische concept van een algemene religiositeit die de burgers in een samenleving verenigt.
Oorsprong van het begrip
De antiklerikale filosoof Jean-Jacques Rousseau gebruikte het begrip religion civile voor het eerst in hoofdstuk 8, boek 4 van Du Contrat Social (1762) om te beschrijven wat hij zag als de morele en spirituele basis voor elke moderne samenleving. Rousseau beschreef het als een vorm van sociale verbondenheid, een hulpmiddel om de staat te verenigen door het te voorzien van een gewijde autoriteit. Volgens Rousseau zijn er een aantal vaste elementen die behoren tot de burgerlijke religie: het geloof in een God, in een leven na de dood, geloven dat er een beloning is voor mensen die geen misdaden hebben gepleegd en een straf voor wie die dit wel deden. Als laatste belangrijk element vermeldt hij dat godsdienst geen reden is om met elkaar in oorlog te gaan.
Zoals het begrip nu gebruikt wordt, heeft het niet steeds en niet overal dezelfde betekenis.[1]
Doel
Vele politici maken gebruik van burgerlijke godsdienst met als doel de samenleving rustig te houden. Binnen een land is vanuit het zicht van de civiele religie maar één godsdienst met verschillende deelreligies, maar er is slechts één God die over het hele land waakt.
Het is een mengvorm tussen volksreligie en de kerkelijke instellingen. Het houdt rekening met de volkse rituelen maar ook met de kerkelijke voorschriften.
Waar?
Burgerlijke godsdienst is terug te vinden in verschillende landen.
Romeinse Rijk
Onder het bewind van keizer Augustus was er een grote vorm van burgerlijke religie terug te vinden in de staatsvorm, het Principaat. Op deze manier probeerde keizer Augustus zijn rijk te verenigen.
Verenigde Staten
De Amerikaanse socioloog Robert N. Bellah beschreef het begrip „social religion” in 1967. Omdat deze in de Verenigde Staten duidelijk zichtbaar is, is dit de grondigst bestudeerde vorm van burgerlijke religie. Bellah analyseerde verscheidene toespraken van presidenten en stelde vast dat deze vaak verwijzingen naar „God” bevatten, zonder dat hier nader op ingegaan werd.
De pledge of allegiance (eed van trouw aan de vlag) luidt:
- I Pledge Allegiance to the flag of the United States of America and to the Republic for which it stands, one Nation under God, indivisible, with liberty and justice for all.
Er wordt niet nader ingegaan op wat voor „God” hier bedoeld is.
Bellah toonde aan dat de burgerlijke religie een grote invloed had op de geschiedenis en in de hedendaagse politiek, die beschouwd wordt als de wil van God. Het voorbeeld van het „uitverkoren volk” dat in het Beloofde Land trok, is een populair zelfbeeld in de Verenigde Staten. De Onafhankelijkheidsverklaring (Declaration of Independence) en de Grondwet (Constitution) worden vrijwel als heilige teksten behandeld. De presidenten staan op het niveau van profeten, of de vermoorde president John F. Kennedy wordt gezien als martelaar. De bevolking wordt sterk betrokken bij nationale feestdagen zoals Thanksgiving of Independance Day. Vanuit Europees zicht lijkt dit alles op een overdreven patriottisme, maar deze burgerlijke religie is te plaatsen in de poging om diverse immigranten te integreren in een gemeenschappelijke maatschappij.[2]
Frankrijk
In Frankrijk is burgerlijke religie herkenbaar in een aantal gebruiken. De triomfboog in Parijs, l’Arc de Triomphe, helpt de Fransen de slachtoffers te herdenken die gestorven zijn in naam van de natie. Ook hun nationale feestdag op 14 juli is een seculiere gebeurtenis.
België
In België is het Te Deum een onderdeel van de burgerlijke godsdienst. Deze Latijnse lofzang wordt op de Belgische nationale feestdag (21 juli) in de katholieke kerk gezongen.
Nederland
Zoals in vele landen, zit ook in Nederland het nationale volkslied, het Wilhelmus, vol religieuze zinsneden. De titel luidde oorspronkelijk Een nieuw Christelijk lied.
Voor- en nadelen
Voordelen
Het doel van burgerlijke religie is in de eerste plaats mensen verenigen. Het is immers een waarborg voor de sociale band, aangezien dit het samenleven van de burgerlijke gemeenschap bevordert.
Burgerlijke religie in de hedendaagse westerse maatschappij wordt geacht tolerant te zijn voor andere godsdiensten. Men kan namelijk verschillende meningen hebben in de maatschappij, zonder daarvoor veroordeeld te worden. Burgerlijke religie verenigt de bevolking zonder taalgebonden, religieuze of culturele eenheid.
Nadelen
Burgerlijke godsdienst wordt op politiek vlak gebruikt en misbruikt. Sommige politici betrekken burgerlijke religie bij politieke zaken, hoewel ze zelf niet altijd gelovig zijn. In sommige gevallen kan dit dus als manipulatietechniek gebruikt worden.
Daarbij worden politieke en militaire acties goedgepraat door het ’geloof’, hoewel de echte, dikwijls negatieve, intenties verzwegen worden. Burgerlijke godsdienst kan problematisch zijn vanuit theologisch perspectief. In die zin dat het tussen de profetische missie van het geloof kan komen en voor onduidelijkheid kan zorgen. Hierdoor gaat het echte geloof verloren.
Abraham Lincoln vroeg zich tijdens de Amerikaanse burgeroorlog af wat God daarmee te maken heeft, want beide zijden stelden het zo voor dat God aan hun kant stond.[3]
Verwijzingen
- º Inigo Bocken, Moraal en religie in een burgerlijke samenleving, Centrum voor Ethiek van de K.U.Nijmegen (CEKUN)
- º Tim Rohleder, https://rewi-grundbegriffe10-11.wikispaces.com/Zivilreligion
- º http://www.digibron.nl/search/detail/012df3eefa4224dc30b8ec0b/amerika-als-het-nieuwe-israel
Hulp genealogie en geschiedenis (Nederland) • Deepl vertaler • Schrijfassistent VRT • ChatGPT (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Claude.ai (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Copilot (Opgepast! Altijd verifiëren!) • tekst herschrijven met scribbr.io •
Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)