Balpen

Een balpen oftewel ballpointpen oftewel ballpoint oftewel kogelpen is een pen die met een bal of kogel de inkt op het papier overbrengt. In Duitsland noemt men een balpen dan ook Kugelschreiber ('kogelschrijver'). Andere in België gangbare benamingen voor een balpen zijn "bic", "kogelpen" en "stylo".

Close-up van een balpen.

Onderdelen

Basis onderdelen:

• Het inktreservoir, een buisje gevuld met inkt en het mondstuk aan het eind, met daarin de kogel
• Een omhulsel om de pen vast te pakken.

Veel voorkomende onderdelen:

• Een klip om de pen ergens aan vast te klikken
• een knopje en mechanisme om de punt in het omhulsel te laten verdwijnen

of

• een dop om over de punt heen te schuiven

De uitvinding

Zie László Bíró voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De uitvinding van de balpen werd gedaan door de Hongaarse journalist László Bíró in 1938. Gefrustreerd door de tijd die hij verspilde met het veelvuldig vullen van zijn vulpen, de vlekken die hij maakte en het krassen van deze pen op het papier, waarbij het papier soms scheurde, besloot hij een pen te ontwikkelen die hieraan een einde maakte. Bij het bezoek aan een drukkerij merkte hij op dat de bij dit procedé gebruikte drukinkt zeer snel en zonder uitlopen opdroogde, waardoor het papier vlekkeloos bleef. Deze inkt had echter een zeer hoge stroperigheid en was daardoor onbruikbaar in een gewone vulpen.

Om toch deze inkt te kunnen gebruiken, diende hij een nieuw type pen te ontwikkelen. Hij deed dit door een kogeltje te plaatsen aan het uiteinde van de pen. Dit kogeltje draait tijdens het schrijven en laat daarbij een inktspoor achter op het papier; terzelfder tijd sluit het het inktreservoir af van de buitenlucht, zodat uitdroging en lekkage worden vermeden.

Het principe van de balpen dateert reeds van 1888. De Amerikaan John J. Loud had toen een patent aangevraagd voor een soortgelijk apparaat om leer te merken. Dit patent werd echter nooit commercieel gebruikt omdat een goede inkt hiervoor ontbrak.

In juni 1943 vroeg Laszlo Biro samen met zijn broer Georg een nieuw patent aan en brachten zij de eerste commerciële versies van de balpen, Biro Pens genaamd, op de markt.

Deze pennen waren echter niet erg bruikbaar, ze lekten snel en gaven veel vlekken op het papier.

In 1945 was CROSS de eerste producent die een balpen op de markt gebracht die niet lekte. De techniek van deze pen wordt nog steeds gebruikt voor de hedendaagse balpen.

Het gebruik

Tijdens de Tweede Wereldoorlog had de Britse R.A.F. (Royal Air Force) behoefte aan een pen die op grote hoogte lekvrij gebruikt kon worden. De gewone vulpen was hiervoor onbruikbaar. De Britse regering besloot daarom om de licentierechten van deze Biro Pens aan te kopen. Na de succesvolle introductie bij de RAF kwamen de pennen ook bij andere krijgsmachtonderdelen in gebruik en groeide hun bekendheid.

Werking

De kogel wordt tegen het papier of ander te beschrijven oppervlak geduwd. Door de schrijfbewegingen van de schrijver gaat de kogel rollen. Dit heeft als effect dat de kogel die steeds in aanraking is met de inkt, deze inkt overbrengt op het papier. De kogel is gemaakt van wolfraamcarbide, een van de hardste materialen die kunstmatig kan worden gemaakt.

Rollerball pen

Een rollerball pen (of roller) is een balpen met dunnere inkt. Daardoor schrijft de pen duidelijk, terwijl er nauwelijks op gedrukt hoeft te worden. De inkt kan een gel zijn of op waterbasis. Een inkt op waterbasis zou kunnen uitlopen. Een inkt van gel combineert het gemakkelijkere schrijven, terwijl de inkt niet uitloopt.

Trivia

Balpenmoord

De balpen kwam rond 1995 uitgebreid in het nieuws door de zogenaamde Balpenmoord. Een vrouw in Leiden was in 1991 dood in haar huis gevonden met een 14 centimeter lange bic-balpen in haar rechteroogkas. Van buiten zag je er niets van. In eerste instantie werd gedacht dat de vrouw gestruikeld moest zijn en daarbij de pen in haar oog kreeg, maar aan deze toedracht werd getwijfeld. In 1995 werd haar zoon aangehouden, omdat hij bij een psychotherapeute had verteld dat hij met een kruisboog zou hebben geschoten. In oktober 1995 werd de zoon veroordeeld wegens moord. Uitgebreide schietproeven toonden echter aan dat het onwaarschijnlijk was dat de vrouw zo vermoord zou kunnen zijn. Via een val zou de pen wel zonder zichtbare schade in het hoofd kunnen terecht gekomen zijn. Hierdoor werd de zoon in hoger beroep vrijgesproken.

Zie ook

• vulpen
• potlood
• pen
• kroontjespen

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Ballpens op Wikimedia Commons.