Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Kiwi's
| Kiwi's | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Zuidereilandkiwi (Apteryx australis) (ook bruine kiwi genoemd) | |||||
| Taxonomische indeling | |||||
| |||||
| Geslacht | |||||
| Apteryx Huxley, 1867 | |||||
| Soorten | |||||
|
|
De kiwi's oftewel snipstruisen oftewel Apterygidae zijn loopvogels die van nature alleen voorkomen in Nieuw-Zeeland. De vogel kreeg zijn naam van de Maori's. De naam is afgeleid van de kreet van het mannetje tijdens het paarseizoen en is dus een onomatopee. Volgens een Maori-mythe creëerde de god Tane de kiwi uit een kalebas.
De inwoners van Nieuw-Zeeland worden ook wel kiwi's genoemd en hetzelfde geldt voor veel andere aan dit land gerelateerde zaken zoals de Nieuw-Zeelandse dollar.
De kiwi is een bedreigde diersoort en wordt sinds het einde van de 19e eeuw niet meer gegeten.
Algemene beschrijving
Kiwi's zijn ongeveer even groot als een gewone kip en zijn dan ook met afstand de kleinste soort ratite. Het vermoeden bestaat dat ze evolutionair gerelateerd zijn aan de casuaris dan wel aan de uitgestorven moa.
Voor de komst van de eerste mensen naar Nieuw-Zeeland, vermoedelijk tussen de 10e en 14e eeuw, waren er geen zoogdiersoorten, zodat de ecologische niches die elders door hen gevuld werden, er ingenomen werden door vogels en in mindere mate door reptielen. Kiwi's konden zich er onbedreigd ontwikkelen en namen er de plaats in van mollen en egels. Er wordt geschat dat er toen 12 miljoen kiwi's waren. Tegenwoordig zijn er vermoedelijk nog zo'n 60.000.
Kiwi's zijn sterk aangepast aan het leven op en in de grond. Ze hebben bijvoorbeeld wel vleugels, maar deze lijken geen functie te hebben. Ze zijn ongeveer 5 cm lang en vrijwel onzichtbaar onder het verendek. De botten van de meeste vogels zijn om gewicht te sparen hol, maar die van de kiwi bevatten merg, net zoals bij zoogdieren. De veren van kiwi's lijken op haar. Kiwi's hebben geen staart en drinken zelden of nooit.
De kiwi is een schuwe nachtvogel met een zeer goed reukvermogen,wat zeer ongebruikelijk is voor vogels, die normaal gesproken vooral afgaan op hun gezichtsvermogen. Aan het uiteinde van zijn lange, scherpe snavel heeft hij neusgaten. De kiwi is vrijwel blind. Hij voedt zich door deze snavel in de grond te steken om wormen, insecten en andere ongewervelden te vinden. Hij eet echter ook wel fruit, kleine krabben, amfibieën en rivierkreeften.
Sommige soorten kiwi's kunnen sneller rennen dan een mens en zich met hun scherpe drie-tenige poten verdedigen. Kiwi's zijn territoriumvogels.
Kiwi's zijn monogaam en leven in paren. Het broedseizoen is voornamelijk tussen het einde van de winter en de zomer. De eieren worden gelegd in bestaande holtes, zoals holle stammen en tussen boomwortels, maar ook wel in door het mannetje gegraven holen. In verhouding tot het lichaam van het vrouwtje is een kiwi-ei het grootste vogel-ei ter wereld, mogelijk met uitzondering van de kolibrie. Kiwi's kunnen vermoedelijk tot ongeveer 20 jaar oud worden.
Zoals hierboven al aangegeven is de kiwi een bedreigde diersoort, maar in Nieuw-Zeeland wordt door regering en andere organisaties veel gedaan om de soort te beschermen. Het voornaamste probleem is niet de aanwezigheid van de mens, maar die van roofdieren zoals katten en hermelijnen. Er wordt geschat dat 95 % van de kiwi's het eerste levensjaar niet overleeft. De bescherming wordt op meerdere manieren aangepakt. Kiwi's worden bijvoorbeeld verplaatst naar plaatsen waar weinig roofdieren zijn (zie ook onder) of er wordt juist getracht het aantal roofdieren te beperken. Ook worden wel kiwi-eieren uit het nest gehaald, zodat de jonge kiwi het in het wild moeilijke eerste jaar in gevangenschap kan doorbrengen en later weer uitgezet kan worden.
Zoals in de tabel hierboven aangegeven zijn er vijf soorten.
Voorbeeld
- De Noordereilandkiwi (Apteryx mantelli) komt veel voor op het noordelijke gedeelte van het Noordereiland van Nieuw-Zeeland. Er zijn nu ongeveer 35.000 exemplaren. De vrouwtjes zijn ongeveer 40 cm hoog en wegen 2.8 kilo, de mannetjes 2.2 kilo. Deze ondersoort bezit een groot aanpassingsvermogen en houdt zich zelfs staande in bosgebieden met niet-inheemse vegetatie en land dat voor akkerbouw wordt gebruikt. Het verendek is roodbruin. Het vrouwtje legt meestal twee eieren, die door het mannetje worden uitgebroed.
- De Zuidereilandkiwi (Apteryx australis) is iets kleiner dan de North Island. Het verendek is wat grijziger en op de kop soms wit. Het vrouwtje legt per seizoen tot drie eieren, elk in een apart nest. Zowel het mannetjes als het vrouwtje broeden deze uit. Er zijn nog slechts 140 exemplaren van, in een laaglandbos ten noorden van Franz Jozef.
- De grootste soort is de Grote gevlekte (grijze) kiwi, (Apterix haastii) waarvan het vrouwtje ongeveer 45 cm hoog is en 3.3 kilo weegt, het mannetje 2.4. Het verendek is grijs-bruin met lichtere banden. Het vrouwtje legt slechts één ei, dat door haar en het mannetje wordt uitgebroed. Geschat wordt dat er nog 20.000 kiwi's van deze soort zijn, vooral in bergachtige gebieden.
- De Kleine gevlekte (grijze) kiwi (Apterix owenii) kan zich niet verweren tegen varkens, hermelijnen en katten en is de sterkst bedreigde kiwi-soort. Op het vasteland van Nieuw-Zeeland was hij uitgestorven. Op het eiland Kapiti is er nog een populatie van rond de 1000. Het uitzetten van deze soort op andere roofdiervrije eilanden lijkt vruchten af te werpen. Het vrouwtje is ongeveer 25 cm hoog en weegt 1.3 kilo. Ze legt één ei, dat door het mannetje wordt uitgebroed.
- De Rowikiwi (Apteryx rowi) is de enige hieronder niet-afgebeelde soort en een zeer recent beschreven kiwi waarover nog niet veel bekend is.
Trivia
In Nieuw-Zeeland is er een gezegde: Show them that kiwi's can fly! als iemand een moeilijke taak moet doen.
Externe links
- Aviornis: Informatie over Kiwi's in het wild en in gevangenschap
- (en) Site van de dierentuin in Auckland in Nieuw-Zeeland
- (en) The Kiwi Conservation Club
Vrije mediabestanden over Apterygidae op Wikimedia Commons
Vorig jaar zijn wetenschappers erachter gekomen dat er in een bepaald gebied in Astralië ook albino-kiwi's rondlopen. Dit gebied is echter afgesloten voor toeristen en Australiërs.