Koppeling (aandrijving)

Een koppeling oftewel embrayage oftewel ambriage (Engels: clutch, soms: kluts) is een machine-onderdeel dat wordt gebruikt om vermogen (rotatie en koppel) over te brengen van een aandrijvende as naar een aangedreven as. In veel gevallen kan een koppeling ook gebruikt worden om het aandrijvende systeem (bijvoorbeeld een elektromotor) te koppelen of te ontkoppelen van het aangedreven apparaat.

Er bestaat een zeer grote verscheidenheid aan koppelingsontwerpen, maar de meeste zijn gebaseerd op een wrijvingsschijf (ook genoemd frictieplaat of koppelingsplaat) die door middel van veren (ook genoemd drukgroep) dicht tegen een tweede wrijvingsplaat of een vliegwiel aangedrukt wordt. De veerdruk wordt verlicht wanneer de koppelingspedaal geactiveerd wordt en daardoor worden de platen minder stevig tegen elkaar gedrukt waardoor ze vrijelijk kunnen roteren. Een natte koppeling is gedompeld in smeerolie om de oppervlaktes schoon te houden en te koelen, wat hogere prestaties en een langere leeftijd meebrengt. Als de vloeistof afwezig is spreekt men van een droge koppeling.

In een auto wordt de veerdruk met de linkerpedaal geregeld door middel van een kabel of hydraulisch systeem dat met de daadwerkelijke koppeling verbonden is. Wanneer er geen druk op de pedaal uitgeoefend wordt betekent dat dat de koppeling gekoppeld is en als de pedaal ingedrukt wordt, worden de platen van elkaar ontkoppeld om de bestuurder in staat te stellen van versnelling te wisselen. Wanneer het gaspedaal ingetrapt wordt terwijl men de koppeling laat opkomen zijn de platen geneigd sneller te slijten dan normaal vanwege het grotere verschil in relatieve snelheid tussen de platen.

Sommige bromfietsen hebben een automatische koppeling die van middelpuntvliedende kracht gebruik maakt om de koppeling boven een bepaald aantal toeren tot stand te brengen, een centrifugaalkoppeling. Deze vorm van automatische koppeling, van het fabrikaat Saxomat, was ook beschikbaar op vroege auto's met tweetaktmotor, o.a. DKW en Saab 93.

Op de meeste motorfietsen wordt de koppeling door een koppelingshefboom geactiveerd en is deze op de linkerstuurstang bevestigd.

Soorten koppelingen

• Niet-schakelbare koppelingen: Niet-schakelbare koppelingen zijn volledig star of hebben enkele vrijheidsgraden. Ze worden gebruikt om assen permanent aan elkaar te koppelen. Meestal is de hoofdfunktie voor een koppeling het overbrengen van koppel of draaimoment. Daarnaast kan het nog andere specifieke funkties hebben, zoals: torsiestijfheid (ingeval van positioneren), doorslag zeker (lift installaties), trillingdempend (verbrandingsmotoren), juist niet doorslagzeker, uitlijnfouten accepteren, explosieveilig (in EX omgeving), hoge omgevingstemperatuur (all metal couplings) of funktionaliteit met betrekking tot montage mogelijkheid, zoals: axiaal monteerbaar, radiaal monteerbaar, of koppelingen die een afstand tussen de assen kan overbruggen, spacerkoppeling genoemd. De afstand tussen de assen wordt ook vaak DBSE genoemd. Distance Between Shafts Ends. Zie ook de DIN 740 norm. De API (American Petroleum Institute) heeft ook een aantal voorschriften gemaakt ten aanzien van selectie van koppelingen. API 610 en API 671. Die hebben met name betrekking op Lamellenkoppelingen en membraankoppelingen.
  • Starre koppelingen
    • Flenskoppeling (DIN 116)
    • Schalenkoppeling (DIN 115)
    • Flexibele koppeling (heli-cal)
  • Elastische koppelingen
    • Boogtandkoppeling
    • Cardankoppeling
    • Homokinetische koppeling
    • Kruisschijfkoppeling
    • Lamellenkoppeling
    • Pennenkoppeling
    • Schmidtkoppeling
    • Bandkoppeling
    • Coaxiale schroefveerkoppeling
    • Elastische klauwenkoppeling
    • Membraankoppeling
    • Schroefveerkoppeling
    • Tussenringkoppeling
• Schakelbare koppelingen
  • Stilstand schakelbaar
    • Vrijloopkoppeling
    • Klauwenkoppeling met schakelbare naaf
  • Dynamisch schakelbaar
    • Koppeling van een auto
    • Pneumatisch, hydraulisch, elektrisch schakelbare koppelingen
    • Hysterese koppeling
    • Racekoppeling
• * Veiligheidskoppelingen

Koppelingen die een funktie hebben in geval van overlast. Het kan zijn dat de koppeling gaat slippen (slipkoppeling) en dus de last wel in zekere mate vast blijft houden of een schakelfunktie, zodat de koppeling de last niet meer probeert mee te nemen. Veiligheidskoppelingen kunnen ook alleen een signalerende funktie hebben. Dat hij niet afschakelt, maar alleen een signaal geeft van overbelasting.

Zie ook

• Tussengas

Externe link

• (en) HowStuffWorks geeft een gedetailleerde uitleg over de werking van een koppeling.

  Vrije mediabestanden over Clutch (coupling) op Wikimedia Commons