Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Agressie
Onder agressie wordt meestal verstaan het gewelddadig handelen met het doel schade toe te brengen. Dikwijls gaat het om schade aan personen.
Positieve en negatieve betekenissen
Agressie kan ook anders worden gedefinieerd: als een gerichte kwaadheid die juist het belang van een effectieve communicatie kan dienen. Deze kan juist destructieve handelingen voorkomen. In de biologie is dat onderscheid duidelijk, daar wordt destructief gedrag tussen soortgenoten dikwijls voorkomen door agressiviteit. Op de website www.gezondheid.be is bijvoorbeeld de volgende benadering van agressiviteit te vinden: Elk kind heeft een gezonde dosis agressie en geweld nodig om zijn leefwereld te ontdekken en om bij te leren. Groeien is ook opkomen voor jezelf, zorgen dat anderen je respecteren. De levensenergie die een kind daarvoor aanspreekt, kan ook schade berokkenen. In dat geval spreken we van geweld: scheldpartijen, vechten, dreigen, spuwen, trappen.
Etymologie
Het woord agressie stamt oorspronkelijk af van het Latijnse woord adgredior / aggredior, voltooid deelwoord adgressus / aggressus: ergens gericht op af gaan, vandaar aggressio: vijandelijke aanval, door het Frans overgenomen als agression. De Latijnse herkomst wordt nog steeds gebruikt om ook de positievere betekenissen van het woord agressie te onderbouwen.
"In het richten op een doel kan geactiveerde opgestuwde agressie in positieve zin worden gereguleerd. In het Latijn betekende het woord aggredo, waarvan ons agressiebegrip is afgeleid, aanvankelijk het in positief opzicht benaderen van een mens, een taak of een doel." (Prof. J.Bastiaans 1986).
Overigens is het opmerkelijk dat het woord in het Frans is overgenomen zonder dubbele g, daarin gevolgd door het Spaans en het Nederlands, terwijl het Italiaans, Duits en Engels het woord met dubbele g overnamen. Dit leidt nog steeds tot veel verwarring over de spelling in al deze talen.
Gender
Agressiviteit is iets dat vooral door vrouwen wordt verweten. Wellicht zijn er mannelijke en vrouwelijke vormen van agressie te onderscheiden, al dan niet gekoppeld aan mannelijke en vrouwelijke vormen van destructief gedrag. Vrouwen plegen in het algemeen meer geweld dan de maatschappij geneigd is aan te nemen. Zo wordt huiselijk geweld in ongeveer dezelfde mate door zowel mannen als vrouwen gepleegd.
Psychologie
Elke psychologische benadering heeft een andere verklaring voor agressief gedrag. Hieronder een uiteenzetting.
Biologische benadering
De biologische benadering gaat er van uit dat agressie een fysiologische basis kent in de vorm van een aangeboren drift (genetisch bepaald). Ze stellen ook dat agressie kan ontstaan als mensen te maken krijgen met aanvallende situaties.
Behavioristische benadering
De behavioristische benadering gaat er van uit dat agressief gedrag is aangeleerd. Als eerste vormt het agressieve gedrag een uiting (een reactie) op innerlijke frustratie. Deze vorm, frustratieagressie of emotionele agressie genoemd, helpt de agressor om zijn innerlijke 'emotionele druk' te ontlasten. Ten tweede kan agressief gedrag worden ingezet om een gewenst doel/belang te realiseren. Agressief gedrag wordt dan als instrument toegepast. Deze agressiesoort wordt instrumentele agressie genoemd.
In verreweg de meeste gevallen wordt de behavioristische verklaring van agressie als basis gebruikt binnen zogenoemde agressietrainingen.
Cognitieve benadering
De cognitieve benadering gaat er ook van uit dat agressief gedrag wordt aangeleerd. Het legt alleen de nadruk op de rol van imitatie en de aanstekelijkheid van het gedrag van anderen.
De behavioristen gaan er van uit dat agressie niet door imitatie of aanstekelijkheid wordt aangeleerd. Zij gaan er namelijk van uit dat agressief gedrag wordt aangeleerd door de ervaringen die mensen opdoen. Op die manier blijken mensen te leren dat agressief gedrag een goed werkzaam middel is om óf innerlijke spanning te ontlasten óf door een gewenst doel/belang te realiseren.
Psychodynamische benadering
De psychodynamische benadering (waar Sigmund Freud grondlegger van was; denk ook aan de psychoanalyse) stelt dat elk menselijk handelen geïnspireerd wordt door twee verlangens: seks (Eros/levensdrift/libido) en agressie (Thanatos/doodsdrift). Het woord agressie heeft daarbij niet per se een negatieve betekenis. Het is slechts een drift die leidt tot een bepaald gedrag.
Humanistische benadering
De humanistische benadering (waar Carl Rogers en Maslow de grondleggers van waren), beschouwen agressie als een reactie op omstandigheden waarbinnen iemand wordt bedreigd. Of als reactie op het moeilijk kunnen accepteren van situaties.
De humanisten stellen dat agressief gedrag slechts één van de mogelijkheden is en dus dat agressie (onder juiste omstandigheden) altijd vermijdbaar is.
Nuance
Welke verklaring van agressief gedrag ook wordt gegeven; de vijf psychologische benaderingen verklaren ieder een deel van het geheel. Daarmee is er niet één waarheid te geven omtrent de oorzaak van agressie. Er is wél eenduidigheid als het gaat om hoe je het meest effectief met agressief gedrag om kan gaan. Zie verder in dit artikel.
Fases van geweld
Meestal wordt agressie echter als negatief fenomeen gezien. Er wordt daarbij gedacht aan geweld bij bijvoorbeeld criminaliteit, oorlog, racisme of opstand. Agressie kent meestal fasen: eerst discussie, dan polarisatie, dan ruzie, en al naargelang er bedwingende omstandigheden plaatsvinden kan agressie leiden tot zinloos geweld, massale vechtpartijen of zelfs oorlog. Bij een oorlog bijvoorbeeld grijpt een instantie als de VN wel eens in om een agressor aan te pakken en te stoppen.
Er zijn verschillende redenen waardoor mensen gedreven worden tot agressieve daden. Dit zijn de voornaamste:
Verder zijn mensen in een psychose meestal zeer angstig en daardoor geneigd om het minste of geringste als een aanval op te vatten en agressief te worden. Drank en drugs kunnen de gebruikers ervan ontremmen, waardoor een kleinigheid aanleiding kan zijn tot hevige agressie.
Agressiebeheersing
De laatste jaren wordt binnen beroepen waar men veel te maken heeft met agressie aandacht besteed aan agressiebeheersing. Zo worden bij de politie, binnen psychiatrische instellingen, hulpverleningsinstanties en gevangenissen enzovoort, trainingen gegeven om de medewerkers beter te leren omgaan met agressie. Feitelijk worden agressietrainingen gegeven aan iedereen die beroepshalve veel klant-/cliëntcontacten onderhouden.
Binnen zo'n training leren mensen welke soorten agressie er bestaan, hoe je de verschillende soorten snel kan herkennen en hoe je daar het meest effectief mee om kan gaan.
Hierbij wordt niet alleen aandacht besteed aan het onder controle houden van jezelf, de agressor en de agressieve situatie; er wordt ook aandacht besteed aan het voorkomen van agressieve situaties 'an sich'.
Het gaat dus om het herkennen en erkennen van agressie zodat er op een constructieve wijze op kan worden gereageerd.
De technieken die daarbij worden aangereikt zijn agressiesoort gebonden. Bij frustratieagressie zijn de technieken namelijk geënt op het in contact treden met de agressor (door voornamelijk gevoelsreflecties te geven). Bij instrumentele agressie zijn de technieken geënt op het constructief plaatsen van grenzen. Te allen tijde is het observeren en analyseren van de lichaamstaal van de agressor van groot belang. Ook de eigen lichaamstaal is van belang om rekening mee te houden.