Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Harmonieorkest

Uit Wikisage
Versie door Rodejong (overleg | bijdragen) op 8 feb 2012 om 09:26 (→‎Bepalende werken: fix)
(wijz) ← Oudere versie | Huidige versie (wijz) | Nieuwere versie → (wijz)
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

Een harmonieorkest of kortweg harmonie is een orkest dat bestaat uit blaasinstrumenten en slagwerkinstrumenten.

In tegenstelling tot de fanfare bestaat een harmonie niet uitsluitend uit koperblazers, slagwerkers en saxofoons maar doen ook houtblazers als klarinet, dwarsfluit, hobo en fagot mee. Door deze bezetting is de harmonie in staat een groter scala aan nuances te verklanken.

Bezetting

De bezetting kan van harmonieorkest tot harmonieorkest variëren, maar de volgende instrumenten werden oorspronkelijk voor een symfonische bezetting nagestreefd:

Houtblaasinstrumenten

Koperblaasinstrumenten

Slagwerk

Niet-blaasinstrumenten

De geboorte van het harmonieorkest

De Franse Revolutie was een politieke omwenteling in het laatste decennium van het achttiende-eeuwse Frankrijk waarbij de monarchie werd vervangen door een republiek. De revolutie ontketende een periode van oorlog die 23 jaar lang door Europa zou woeden. Op 14 juli 1789 bestormden Parijzenaren de gevangenis van de Bastille. Die dagen werd door de burgers ook een eigen militie, de Garde Nationale, opgericht.

De “Musique de la Garde Nationale”

Tot aan de inname van de Bastille betekende harmoniemuziek in Frankrijk muziek voor een blazersensemble van 8 tot 12 muzikanten, zoals trouwens ook in Engeland, Pruisen, Oostenrijk en andere landen het geval was. Nog geen jaar later telde Parijs een beroepsorkest van ten minste 45 muzikanten.

Op 14 juli 1790 was de eerste herdenking van de val van de Bastille. De ceremonie werd afgerond met de eerste “Te Deum” van François-Joseph Gossec voor driestemmig mannenkoor, en groot harmonieorkest (“musique militaire” van 12 muzikanten, namelijk fluiten, klarinetten, hobo’s , trompetten, hoorns, fagotten, serpenten en slagwerk). Dankzij dit succes besliste de “Commune de la Ville de Paris” tot de oprichting van een beroepsmuziekkorps in de schoot van de Garde Nationale. De eerste dirigent werd Gossec. In de volgende negen maanden erna werd het moderne harmonieorkest geboren. 1790 kan men dus als geboortejaar van het harmonieorkest betitelen.

Voor de val van de Bastille waren openbare concerten schaars. Na de Franse Revolutie veranderde dit snel. Omdat het speelliedengilde was afgeschaft, zochten veel muzikanten noodgedwongen ander werk. Ze richtten samen met welgestelde burgers muziekverenigingen op om zelf concerten te organiseren. Een andere stimulans kwam van de militaire muziek, die rond 1800 een nieuw en modieus karakter kreeg. De militaire ensembles werden groter en er werd ‘Turks’ slagwerk aan toegevoegd, een nieuwigheid die fel bijdroeg tot de populariteit van de openluchtmuziek. De muziekverenigingen en militaire orkesten speelden zoveel concerten dat in of nabij de parken waar ze optraden, zalen gebouwd werden. Dat waren de eerste concertzalen zoals wij ze nog kennen. Net als in de opera vonden er ook bals plaats. Parallel met het ontstaan van concertzalen is er een belangrijke evolutie in de instrumentale ensembles. Uit kleine groepen ontstond het symfonieorkest dat we vandaag de dag nog kennen.

Tussen de jaren 1790 en 1802 werden, in opdracht van het nieuwe bewind in Frankrijk niet minder dan 2337 nationale hymnen, koorwerken en cantates, al of niet met begeleiding van symfonische of militaire orkesten, gecomponeerd.

Het gezelschap geeft podiumconcerten of marcheert op de maat van de muziek. Wanneer gemarcheerd wordt, wordt de harmonie soms voorafgegaan door tamboers die achter de tamboer-maître (ook wel tamboer-majoor genoemd) marcheren. Deze laatste bepaalt het marstempo en geeft het traject aan. De dirigent bepaalt meestal het repertoire, maar 'op straat' wordt dit vaak overgelaten aan de tamboer-maître.

Het harmonieorkest is voortgekomen uit de militaire orkesten die een functie hadden (en hebben) om ceremonies muzikaal te begeleiden. Vanwege het goedkopere instrumentarium - vergeleken met de duurdere strijkinstrumenten - was het financieel haalbaar om in vele dorpen en steden een harmonieorkest op te richten voor de amateur muzikant. Professionele (militaire) orkesten hadden een voorbeeldfunctie in het repertoire met premières van nieuwe werken en nu het uitgeven van CD's.

Nog vroeger in Oostenrijk

Al in 1771 kreeg de pas ingestelde Jan Nepomuk Vent van zijn dienstheer Prins Joseph Adam de Schwarzenberk de opdracht een harmonieorkest op te stellen en dat lukte met twee hobo's (Jiří Triebensee en Ludvík Partl), twee althobo's (Jan Nepomuk Vent en Ignác Teimer), twee hoorns (Fikar en Bradac) en twee fagotten (Vodecka en Kautzner). In 1781/1782 - en daarmee ook nog voor de Franse Revolutie - werd aan het keizerlijke hof in Wenen ook een harmonieorkest opgericht.

Ook in Rusland en Pruisen

In beide monarchieën was er al voor de Franse Revolutie bij het leger zogenoemde Hoboïstenkorps, dat versterkt met signaalhoorns en trompetten ook als voorloper van het harmonieorkest kan worden beschouwd. En zij speelden die werken, die gedeeltelijk in de Armeemarsen van het Duitse leger Verzameling I en Armeemarsen van het Duitse leger Verzameling II gelijst en in het midden van de 18e eeuw gecomponeerd werden. In deze categorie behoren ook de zogenoemde Stadtpfeifer, en Zünfte met trompetten, hoorns, trombones en pauken, die in de grote steden werkten. Bekende namen uit deze ensemble-vormen zijn Johann Christoph Pezel, Johann Gottfried Reiche en Johann Ernst Altenburg.

Onderscheid tussen harmonieorkesten en symfonieorkesten

In tegenstelling tot het symfonieorkest is het moderne harmonieorkest een relatief nieuwe orkestvorm, hoewel er orkesten zijn van meer dan 200 jaar oud. De oudste vereniging in Nederland is de Koninklijke harmonie van Roermond, opgericht in 1775. Andere verschillen zijn de functie en het repertoire van het harmonieorkest. Speelt het symfonieorkest alleen in de concertzaal, het blaasorkest vervult tevens een sociale functie en wordt ingezet bij allerlei gebeurtenissen, bijvoorbeeld festiviteiten, huldigingen, etc. Het harmonieorkest speelt bewerkingen van symfonische muziek (waaronder het laat-romantisch repertoire, 20e eeuws repertoire, filmmuziek en musicalrepertoire).

Repertoire

Originele werken

Bepalende werken

Deze werken hebben er mede voor gezorgd dat het harmonieorkest als serieuze orkestvorm werd beschouwd. Door de vele uitvoeringen gedurende (relatief) lange tijd hebben ze bewezen dat ze de tand des tijds kunnen doorstaan.

Amerikanen
Australiër
  • Percy Grainger: Shepherd's Hey (1918), Children's March (Over the Hills and Far Away) (1919), Irish Tune from County Derry (1918), Colonial Song (1928), Lincolnshire Posy (1937), Molly on the Shore (1921), Country Gardens (1928) en The "Gumsuckers" March (1928)
Aziaten
Europeanen

Recentere werken

Onderstaande werken zijn nog niet oud genoeg om te kunnen zeggen in welke categorie dat ze thuishoren, al lijkt het erop dat ze in één van de twee bovenstaande categorieën zullen komen.

Compositieprijs

Transcripties

Er worden natuurlijk ook enorm veel oudere werken gearrangeerd en herschreven voor harmonieorkesten. Tot aan de jaren 50 van de 20e eeuw bestond het gebruikelijke repertoire voor het harmonieorkest vooral uit bewerkingen van klassieke ouvertures en marsen. Na die tijd is er een golf van originele werken gecreëerd waarin vele vernieuwingen in stijl zijn doorgevoerd. Sommige moderne componisten maken zelf verschillende versies van hun werken, zodat ze zowel kunnen uitgevoerd worden door fanfare-, harmonie- als door symfonisch orkest. Mede door de sterk gestegen kwaliteit van de muzikanten, het instrumentarium en de professionele dirigenten, kunnen tegenwoordig ook amateur orkest verdienstelijke uitvoeringen geven van technisch en muzikaal zeer moeilijke composities.

Concoursen

Een typisch verschijnsel binnen de wereld van de blaasmuziek is het organiseren van concoursen, wedstrijden tussen de muziekverenigingen. Een vereniging kan daaraan meedoen om zichzelf op haar niveau te testen en om de eer van de vereniging of de stad waar men vandaan komt hoog te houden. Tevens zijn harmonieën verplicht eens in de 5 jaar mee te doen aan een dergelijk concours, omdat zij anders niet in een bepaalde divisie van de muziekbonden mogen blijven spelen. Enkele concoursen staan internationaal erg hoog aangeschreven, zoals het Certamen Internacional de Bandas de Musica Ciudad de Valencia in het Spaanse Valencia dat jaarlijks wordt gehouden, of het Wereld Muziek Concours in Kerkrade dat elke 4 jaar wordt georganiseerd, het Weltjugendmusikfestival te Zürich en de MidEurope Conference te Schladming, Oostenrijk. Verder wordt er alle twee jaren een conference van de World Association for Symphonic Bands and Ensembles (W.A.S.B.E.) georganiseerd, waar vooraanstaande harmonieorkesten uit de hele wereld concerten met nieuwe werken geven.

Bibliografie

Zie ook

Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Harmonieorkest&oldid=97925"