Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Verdwaald in het Geheugenpaleis
Verdwaald in het Geheugenpaleis (2010) is een documentaire van Klara Van Es over leven met dementie doorheen de ogen van een groep mensen met dementie.
Verhaal
Acht personen met dementie en de ziekte van Alzheimer wonen samen in een flat genaamd Iduna, onder continu begeleiding en verzorging in het concept van kleinschalige woonvormen voor psychogeriatrische zorgvragers. Dit is een wat ongewone leefgroep van De Bijster, een woonzorgcentrum voor mensen met dementie in Essen, bij Antwerpen. De acht bewoners van Iduna bevinden zich in – wat wetenschappelijk geldt als de eerste fase van de ziekte: vlagen van luciditeit, vergetelheid en afwezigheid wisselen elkaar voortdurend af. De film vertelt de levensverhalen van zij, voor wie dementie het enige is wat hen samenbrengt.
Deze acht personen worden gedurende een jaar gevolgd aan de hand van verschillende verhaalniveau’s: de dagelijkse routine, het doorbreken ervan en de levensverhalen. Op die manier kan ontdekt worden wie ze zijn en wie ze waren, en zo borrelen hun levensgeschiedenissen op. Deze manier van filmen maakt duidelijk hoezeer hun (zelf)bewustzijn onherroepelijk afbrokkelt en de afwezigheid het langzaam maar zeker haalt op de luciditeit. De documentaire concentreert zich rond 3 personages: Anita, Alice en Louise.
Tot op zekere hoogte is Verdwaald in het Geheugenpaleis een ‘tranche de vie’, een portret van het dagelijkse doen en laten van een aantal mensen in een bijzondere biotoop en dito toestand. Verdwaald in het Geheugenpaleis is ook het portret van die toestand: een hardvochtige ziekte die het geheugen van de personages onomkeerbaar onteigent.
Personages
Anita
“Weet je wat ik heb? Ik heb Alzheimer. En weet je wat dat betekent? Eerst word ik stapelzot en dan ga ik dood. Dat wil ik niet. Ik wil euthanasie.” Anita is een Hollandse van goeden huize, afkomstig uit Ede. Ze kreeg ooit een klassieke zangopleiding en ze stond regelmatig op het podium als zangeres en als actrice. Ze woonde samen met haar man in Brasschaat tot die stierf. Haar angst voor het alleen zijn speelt haar regelmatig parten. Ook haar scherpe ziektebesef zorgt periodiek voor totale ontreddering. Bij Anita woedt de storm van het vergeten volop. Anita is bijzonder intelligent en doorgaans heel lucide. Een aantal jaren geleden reed Anita verloren met de auto. Dat feit heeft ze thuis verteld en even later werd Alzheimer, de meest verkomende vorm van dementie, vastgesteld. Anita vult haar dagen in Iduna met puzzelen, kruiswoordraadsels en sigaretten. Ze wil niet godganse dagen in de zetel zitten niksen zoals die hoela’s daar (de andere bewoners). Anita houdt van structuur en regelmaat, als de orde verstoord geraakt dan wordt ze lastig en kan ze bazig overkomen. Ze is echter altijd te vinden voor een grap, een goed gesprek of liefst nog een pittige discussie.
Louise
“Ik zeg dikwijls: ik heb een schoon leven gehad, effenaf!” Louise is de absolute tegenpool van Anita. Ze laten zich geen van beiden ringeloren. Regelmatig hebben ze heftige discussies. Louise is van volkse afkomst, ze is een schipperskind uit Gent. Later trouwde ze zelf met een schipper en werd ze schippersvrouw. Over het leven aan boord en aan wal dist ze nog altijd graag verhalen op. De laatste tijd fantaseert ze erop los, hierdoor is het soms lastig om in haar verhalen de waarheid van de fantasie te onderscheiden. Louise heeft voor zichzelf een wereld gecreëerd, die voor haar waarheid is. Louise zit meestal rustig en tevreden in de zetel. Ze ziet er ook altijd heel patent uit. Ze heeft al haar kleren zelf gemaakt. Maar de laatste tijd is Louise erg verward en ze gaat peilsnel achteruit. Ze vraagt zich af wanneer ze naar huis mag, want Iduna en beschouwt ze als de kostschool. Als kind ging Louise naar de schippersschool. Af en toe heeft ze ook angstaanvallen, waarin haar jeugd haar parten speelt. Louise is het contact met het heden al enige tijd bijster, maar ook haar herinneringen drijven stilaan af.
Alice
“Vroeger kon ik meer onthouden, maar dat gaat eruit, hé.” Alice is een ruwe bolster met blanke pit afkomstig uit Stabroek. Ze laat de kaas niet van haar brood eten, maar als er wat te delen is, staat ze op de eerste rij. Ze heeft een directheid over zich die aan duidelijkheid niets te wensen overlaat. Als ze vindt dat er teveel vragen worden gesteld, zegt ze ‘Amai, gij vraagt een ei uit een gat!’ Alice heeft het talent om zich met een kwinkslag of een knetterende vloek te redden uit vervelende situaties waarin ze door dementie wel eens verzeild geraakt. Wanneer Alice over vroeger vertelt, wordt ze erg emotioneel. Haar moeder heeft elf kinderen helemaal alleen opgevoed, zelf heeft ze vier kinderen, die regelmatig over de vloer komen. In mei 2008 arriveerde Swa, de enige mannelijke bewoner sedert jaren, in Iduna. Binnen de kortste keren hadden Swa en Alice een relatie. Liefde bij mensen met dementie, het bestaat en het ontroert. Maar het heeft ook zijn prijs. Swa was namelijk beduidend zwakker dan Alice, maar zij vulde geduldig en liefdevol zijn hiaten op.
Regisseur Klara Van Es
Klara Van Es is Master in de Kunstgeschiedenis en heeft een lange staat van dienst als radio- en televisiemaker. Met Verdwaald in het Geheugenpaleis heeft Klara haar debuut gebracht als documentairemaker. De verhalen, die ze wil brengen, liggen in haar ogen bij manier van spreken voor het rapen, om de hoek. Haar filmervaring gebruikt ze om die verhalen op haar eigen manier om te zetten in eigenzinnige films.
Technische informatie
Titel: Verdwaald in het Geheugenpaleis
Internationale Titels: Lost Down Memory Lane (UK), Emois dans la maison mémoire (FR)
Lengte: 90minuten
Gefilmd op 2K Digital Cinema
Productie: België, Nederland, 2010
Vlaams , Nederlands gesproken
Nederlands, Engels en Frans ondertiteld
aspect ratio1:2,35 letterbox,
dolby 2.0
Een coproductie van: Associate Directors (BE) en Memphis Film & Television (NL).
Box office
Verdwaald in het Geheugenpaleis heeft zes maanden na haar bioscooprelease het Vlaams bezoekersrecord verbroken. Nog nooit eerder heeft een Vlaamse documentaire zoveel kijkers naar de zalen gelokt.