Heinrich Gresbeck

Heinrich Gresbeck was een meubelmaker die het enige ooggetuigenverslag schreef van de gebeurtenissen in de Münster in 1534 gedurende de vijftien maanden van de opstand en die een sleutelrol speelde bij de herovering van de stad.

Leven

Hij woonde sinds 1530 buiten de stad, waar hij onder andere als huurling werkte. Hij was voor twee weken op op bezoek bij zijn moeder toen de wederdopers aan op 27 februari 1534 aan de macht kwamen. Zij eisten dat volwassenen gedoopt zouden worden of de stad zouden verlaten. Waarschijnlijk liet hij zich dopen omdat dit in de omstandigheden het veiligste leek, zonder dat hij het volledig eens was met alle zienswijzen van de wederdopers. Hij beleefde de gebeurtenissen in Münster tijdens 15 maanden uit eerste hand mee.

Hij trouwde met een jonge vrouw, Clara Clevorn, naar eigen zeggen voor haar bescherming toen de polygamie werd ingevoerd. Hij woonde een tijdje in het kleine huisje met haar, haar ouders en broers, tot hij uit veiligheidsoverwegingen met het hele gezin introk in het grotere huis van de familie Clevorn.^[1]

In 1535 had hij genoeg van de hele situatie. Hij liet een brief, gericht aan graaf Robert Manderscheid, op wiens gebied hij woonde voor hij in de gebeurtenissen van Münster verwikkeld raakte, naar buiten smokkelen en kondigde aan dat hij zou overlopen. Wanneer hij de naam „Hans von Brielen” zou horen roepen, zou hij weten dat de boodschap aangekomen was.

Toen hij in de nacht van 23 mei 1535 ingedeeld was als bewaker, verliet hij zijn wachtpost bij de Kreuztor en vluchtte de stad uit. Buiten de stad werd hij gevonden door de huurlingenlegers in dienst van prins-bisschop Franz von Waldeck. Eerder had Hille Feicken, die uit de stad was gevlucht, geprobeerd om een aanslag te plegen op de prins-bisschop, en daarom was men streng tegenover vluchtelingen. Omdat hij nog jong was, werd zijn leven gespaard. In de gevangenis schetste hij een plan van de vestingwerken van de stad en wees de plek aan waar hij de wacht had gehouden en waar de muur gemakkelijk kon worden beklommen om de stad binnen te gaan. Deze informatie werd bevestigd door een andere vluchteling, Hans Eck (Haensken von der Langenstraten).^[2] Op basis hiervan werd de aanval gepland en uitgevoerd in de nacht van 24 juni. Gresbeck leverde een essentiële bijdrage aan het succes van deze aanval.

Er is weinig bekend over het latere verloop van zijn leven. Rond 1542 kreeg hij voor zijn diensten het huis van zijn moeder terug, dat tot de in beslag genomen doopsgezinde landgoederen behoorde. Hij woonde toen in Osnabrück. Rond 1540, ver weg van Münster en enkele jaren na deze gebeurtenissen, schreef hij zijn herinneringen op als een ooggetuigenverslag. Carl Adolph Cornelius publiceerde dit verslag voor het eerst volledig in Geschichtsquellen des Bistums Münster^[3] Hij beschrijft Gresbeck als een ongeschoolde, maar intelligente man van het volk en een aandachtig waarnemer. Zijn werk is origineel en er is geen aanwijzing dat de tekst door een derde bewerkt zou zijn. Cornelius beschrijft Gresbecks stijl als passend, levendig en beschrijvend; Gresbeck gebruikt voor het volk begrijpelijke taal. Het verslag is vooral historisch waardevol vanwege de rijkdom aan details waarmee hij het dagelijks leven in het belegerde Münster beschreef.

Werken

Summarische Erzählung und Bericht der Wiedertaufe und was binnen der Stadt Münster in Westfalen zugetragen im Jahr 1535, heruitgegeven door Carl Adolph Cornelius, Die Geschichtsquellen des Bisthums Münster. Zweiter Band: Berichte der Augenzeugen über das Münsterische Wiedertäuferreich. Münster 1853. online
- Zie ook: Ernst Laubach, Eine Abschrift des Gresbeck-Berichtes über die Täuferherrschaft im Politischen Archiv des Landgrafen Philipp des Großmütigen von Hessen, in: Westfälische Zeitschrift 168, 2018, p. 93–96 online

Verwijzingen

º Anthony Arthur, The Tailor-King. The Rise and Fall of the Ananbaptist Kingdom of Münster, hoofdstuk 7, King Jan.
º Karl-Heinz Kirchhof, Die Belagerung und Eroberung Münsters 1534/35. Militärische Maßnahmen und politische Verhandlungen des Fürstbischofs Franz von Waldeck, Westfälische Zeitschrift 112, 1962 / http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org p. 141 online
º Carl Adolph Cornelius, Geschichtsquellen des Bistums Münster, deel 2: Berichte der Augenzeugen über das Münsterische Wiedertäuferreich, Münster 1853, p. 1–214.