Robert Estienne

Robert Estienne (ook Robert Étienne of gelatiniseerd tot Robertus Stephanus; Parijs, 1499 – Genève, 7 september 1559) was een Frans drukker en lexicograaf. Hij is het bekendst door zijn uitgaven van het Grieks Nieuw Testament en de door hem gebruikte versindeling.

Leven

Robert Estienne kwam uit een drukkersgeslacht. Op jonge leeftijd leerde hij de klassieke talen. Nadat zijn vader was overleden, hertrouwde Roberts moeder met Simon de Colines, die de drukkerij overnam. In 1524 ging Robert ook aan het werk in het familiebedrijf. In 1526 werd hij het hoofd van de drukkerij. Zijn eerste drukwerk was een uitgave van Cicero in 1527. In 1527–28 gaf hij zijn eerste volledige Latijnse bijbel uit. In 1531 was zijn Latijns woordenboek klaar: Dictionarium seu linguae latinae thesaurus. Dit legde een nieuwe standaard voor Latijnse en ook anderstalige woordenboeken. Hij drukte twee oplagen van de Hebreeuwse Bijbel met de commentaar van rabbijn David Kimchi op de Kleine Profeten.

Hij werd door de Franse koning François I 1539 benoemd tot koninklijk drukker van Latijns en Hebreeuws drukwerk. In 1544 kwam daar nog Grieks bij. Hij verzorgde de eerste gedrukte uitgaven van verschillende Romeinse en Griekse schrijvers uit de oudheid.

Samen met zijn zoon Henri II Estienne publiceerde hij vier edities van het Griekse Nieuwe Testament, namelijk in 1546, 1549, 1550 en de laatste, vanuit Genève, in 1551. De eerste twee uitgaven stelde hij samen uit de Griekse tekstuitgave van Erasmus van Rotterdam en van de Complutensische Polyglot (1520). De derde uitgave (1550) was hoofdzakelijk gebaseerd op Erasmus’ vierde en vijfde uitgave. Deze uitgave van 1550 werd erg bekend in Engeland en kreeg later de naam Textus Receptus.

In de uitgave van 1551 drukte Robert Estienne versnummers in de marges. Deze nieuwe indeling in verzen gebruikte hij ook in zijn uitgave van een Bijbelvertaling in het Frans in 1553. In een uitgave van de Latijnse Vulgaat uit 1555 zette hij de versnummers voor het eerst in de tekst in de plaats van in de marges. Deze versindeling is tot op heden in gebruik en is een ’christelijke uitvinding’ die zelfs door joden werd overgenomen.

Een aantal oplages van de Vulgaat verscheen van zijn drukpersen, waarvan de belangrijkste die van 1528, 1532, 1540 en 1546 waren. De tekst van de Vulgaat was in een niet zo goede toestand. Zijn uitgave van 1546 bevatte een nieuwe Latijnse vertaling naast de Vulgaat. Hiervoor werd Robert Estienne scherp bekritiseerd door de geestelijken.

Ondanks het patronage van koning François I, kwam er van de theologen van de Sorbonne steeds meer kritiek op zijn Bijbeluitgaven. Door de censuur van de Rooms-Katholieke Kerk en de Franse staat vluchtte hij in 1550 naar Genève. Hij overleed in Genève in 1559.