Belgisch erfgoed in Lysytsjansk

Met het Belgisch erfgoed in Lysytsjansk verwijst men naar 33 gebouwen die aan het einde van de 19e eeuw door Belgen gebouwd werden in het Oekraïense Lysytsjansk. Twee daarvan, een voormalig gymnasium en een school in art-nouveaustijl, staan ​​op de monumentenlijst. In de jaren 1890 besloot de industrieel Solvay te investeren in de bouw van een fabriek in de Donbass. Al snel verschenen ernaast huizen voor de arbeiders.

Geschiedenis

Investeringen in de Donbass

Bestand:Lisichansk 1913.jpg

De Sodafabriek van Lysytsjansk in 1913.

Eind negentiende eeuw droegen Belgische industriëlen bij aan de industriële ontwikkeling in de Donbassregio van het toenmalige Russische Rijk. Belgisch ondernemer en industrieel Ernest Solvay en zijn Russisch zakenpartner Ivan Lyubimov, richtten de naamloze vennootschap "Lyubimov Solvay Co" (Любимов, Сольве і Ко) op die in 1889 een vergunning kreeg voor de bouw van een sodafabriek in het dorp Lysytsjansk. Minerale rijkdom, steenkoolvoorraden, goedkope arbeidskrachten en de aanwezigheid van spoorwegen speelden een rol in de keuze voor deze locatie. De bouw van de sodafabriek in Lysychansk begon in 1890 en in april 1892 werd de fabriek operationeel.

Voor de bedienden en arbeiders werd een hoogstaande woonwijk gebouwd ontworpen door Belgische architecten: 300 appartementen voor gezinnen en drie woonkazernes voor alleenstaanden. In de buurt van de fabriek ontstond een kleine stad waarvan een deel tot op de dag van vandaag bewaard gebleven.

Belgische migratie

Belgische migranten - velen onder hen waren geschoolde arbeiders - konden tot vijf keer zoveel verdienden als thuis. Tussen 1896 en 1900 zouden er in totaal meer dan 10.000 Belgen tijdelijk naar het Russische Rijk zijn verhuisd, vooral naar Oost-Oekraïne. In de Donbass woonden meer Belgen dan in Congo en deze streek werd daarom soms de "de tiende provincie van België" genoemd. De Belgische arbeiders in Lysytsjansk woonden in apart gebouwde wijken met eigen hospitaal en scholen.

Ontwikkelingen

In 1893 werd de eerste kabelbaan gebouwd. Ze verbond de sodafabriek met de Lysytsjansk-mijnen.

In 1919 werd de fabriek door de Sovjets genationaliseerd. De Belgische investeerders probeerden vele jaren tevergeefs om daar een compensatie voor te krijgen. Dit was ook een van de redenen waarom België een van de laatste landen was die de Sovjet-Unie erkende. Tijdens de jaren 1990 werd de fabriek geprivatiseerd en sloot uiteindelijk in 2012.

Lijst van Belgisch erfgoed in Lysytsjansk

Naam	Foto	Beschrijving	Geocoördinaten
Gastenverblijf (Hotel)	Bestand:Готель(2009).jpg	Gunstige ligging nabij station Pereyzna (vóór 1912 - station Lyubimovka). Het heeft lang gediend als hotel. In de jaren 1980 werd het in gebruik genomen als afdeling van het kinderziekenhuis.
Administratief gebouw (later kinderziekenhuis)	Bestand:Belgium buildings of Lysychansk(DonSoda)43.jpg	Het kinderziekenhuis is gebouwd van rode baksteen. De vormen getuigen van de uitgesproken Art Nouveau-stijl.	48°53'43.4"N 38°28'34.7"E
Directeurswoning	Bestand:Теплиц(2013-10-25)1.jpg	Op de helling van de berg, op 200 meter van de fabriek, staat een directeurswoning met twee verdiepingen, gebouwd in 1891. Het herenhuis is gebouwd in Art Nouveau-stijl. Vanuit de woonruimte van het huis was er uitzicht op de sodafabriek. In de twintigste eeuw werd het herenhuis gebruikt als kleuterschool - vandaar de bijgebouwen. Daarna deed het dienst als regionale apotheek.	48°53'39.9"N 38°28'31.2"E
Residentiële gebouwen voor werknemers	Bestand:Belgium buildings of Lysychansk(DonSoda)45.jpg	Een reeks van zeven woningen met twee verdiepingen, gebouwd met rode keramische bakstenen en houten balken.
Industrieel wooncomplex	Bestand:Belgium buildings of Lysychansk(DonSoda)37.jpg	Het wooncomplex werd gevormd rond de directeurswoning op de berg. Het is een ensemble van vier gebouwen met twee verdiepingen en drie gebouwen met één verdieping. De gebouwen waren bedoeld voor ingenieurs en technici. De exacte bouwdatum kon niet worden vastgesteld, waarschijnlijk het begin van de twintigste eeuw, vóór 1917. In 1932 werd de planning van de wijk gedeeltelijk verstoord door de bouw van de technische school.
Woonwijk aan de Internatsionalnaya-straat	Bestand:LisBelg1.jpg	In het voorjaar van 2020 werd nog slechts een klein deel van de 12 appartementen bewoond.
Ziekenhuis	Bestand:BelgianHospital4.jpg	De bouw van het ziekenhuis voor de fabriek dateert uit 1911. Het ziekenhuis is sinds 1995 niet meer in gebruik. In 2019 stortte het gebouw door onbekende redenen in.	48°53'27.0"N 38°28'21.8"E
Kapel van het ziekenhuis	Bestand:ДомоваЦ(2013-10-25) 1.jpg	Orthodoxe kapel.
Gymnasium	Bestand:Гимназия. Казарма для рабочих Донсоды.jpg	Bij de bouw in 1895 was het bedoeld als kazerne. Het werd later omgevormd tot secundaire school. Tijdens de Russische-Oekraïense oorlog in 2022 raakte het gymnasium beschadigd door een bombardement.
Twee woongebouwen	Bestand:Belgium buildings of Lysychansk(DonSoda)41.jpg	Woongebouwen met twee tot drie verdiepingen.
School	Bestand:БельгШкола(2018-11-18)4.jpg	Het schoolgebouw werd in 1901 gebouwd als een school met twee klaslokalen voor de kinderen van arbeiders en bedienden, evenals voor kinderen van het dorp Verkhny. De school had toen al een bioscoop. In deze staat werd er tot 1955 les gegeven aan kinderen. Daarna werd het omgebouwd tot kantoorruimte voor de administratie van de fabriek.
Administratieve gebouwen van de fabriek	Bestand:ДонСода(2013-10-25)2.jpg	De gebouwen zijn in slechte staat en verlaten.
Woonwijk	Bestand:БельгЕнергет(2013-10-25)4.jpg	De woonwijk, gelegen op de rechteroever van de rivier Belenka, bestaat uit negen rode bakstenen huizen van twee verdiepingen. Alle gebouwen zijn gemaakt in de stijl van Belgische Art Nouveau en gebouwd tijdens het eerste decennium van de 20e eeuw.
Sint-Nicolaaskerk	Bestand:Church - panoramio - Wolodymyr Lavrynenko.jpg	De Sint-Nicolaaskerk in eclectische stijl is een van de oudste religieuze gebouwen in de wijk. Lokale historicus Volodymyr Podov schreef dat de bouw ervan begon in 1893. De kerk werd gebouwd op kosten van de fabriek. De muren zijn gemaakt van gehouwen zandsteen, terwijl de vloeren, de klokkentoren en het dak uit keramiek gemaakt zijn. Het uiterlijk van de kerk is altijd ongewijzigd gebleven.
Melkveebedrijf	Bestand:LD-BB(2019-07-15)1.jpg	Rode bakstenen hoeve.
Pomp in de buurt van Vovchoyarivka	Bestand:RozsolВовочояр(2017-06-23)-4.jpg	De pijpleiding vervoerde pekel van de rivier Severski Donets naar Lystsjansk over een lengte van 37 km.	48°51'25.7"N 38°23'35.5"E
Pomp in de buurt van Loskutivkao	Bestand:RozsolЛоскутівка(2013-06-09)-2.jpg		48°48'12.5"N 38°22'05.6"E

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Belgian heritage of Lysychansk op Wikimedia Commons.

Bronnen, noten en/of referenties

Verder lezen De Cordier, Bruno (12 april 2021). België’s ’tiende provincie’. Historiek. Exhibition on Belgian investment in Ukraine at the turn of the XIX-XX centuries opens in Lysychansk. Ukraine Crisis Media Center (5 mei 2015). Referenties