Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Socratische dialoog
De socratische dialoog of het socratisch gesprek is een literair prozagenre dat aan het begin van de 4e eeuw v.Chr. in Griekenland werd ontwikkeld. Dit genre werd beoefend door enkele van de discipelen van Socrates, van wie Plato de bekendste is. Andere volgelingen van Socrates, onder wie Xenophon, Antisthenes, Aeschines en Phaedo, schreven eveneens dialogen, maar er is weinig van overgebleven. De toepassing van deze filosofische ondervraging in dialoogvorm staat bekend als de socratische methode.
Meestal is de hoofdpersoon van zo’n dialoog, (zowel bij Plato als Xenophon) Socrates, die zijn gesprekspartner methodisch ondervraagt om diens inzicht in morele kwesties te beproeven. Daarbij doet hij zich tegenover de alwetende ‘expert’ steeds voor als een eenvoudig, onwetend mens. Zijn bedoeling is om de andere op de duur te laten inzien dat zijn zogenaamde expertise en kennis in feite berust op erg verwarde en inconsequente opvattingen. Eens dat dit inzicht is bereikt, zal de andere in staat zijn om de weg naar de wijsheid te vinden. Een van Socrates’ bekendste uitspraken in dat verband is “Het niet onderzochte leven is niet waard om te leven.” Deze filosofische ondervraging staat bekend als de socratische methode.
Socrates is niet altijd de protagonist in een socratische dialoog. In de Wetten (Nomoi) neemt bijvoorbeeld een ‘vreemdeling’ de hoofdrol voor zijn rekening. En in Xenophons ‘Hiero‘ steelt een zekere Simonedes de show.
Ook kan de stilistische vorm van de dialogen variëren; Plato’s dialogen bevatten over het algemeen alleen de directe woorden van elk van de sprekers, terwijl Xenophons dialogen zijn opgeschreven als een doorlopend verhaal, waarin de sprekers worden geciteerd.
Volgens een fragment van Aristoteles' geschriften was de eerste schrijver van een socratische dialoog een zekere Alexamenes van Teos, waarover we verder niets weten. Het is ook niet bekend of Socrates in zijn werken voorkwam. Aristoteles had blijkbaar geen hoge pet op van Alexamenes en sprak zich vijandig uit over hem.
Behalve Plato en Xenophon schreven ook de volgende auteurs socratische dialogen: Antisthenes, Aeschines van Sphettos, Phaedo van Elis, Euclides van Megara, Simon de Schoenmaker, Theocritus, Tissaphernes en Aristoteles. Ook van Cicero is bekend dat hij gelijkaardige dialogen schreef in het Latijn over filosofie en retorica, bijvoorbeeld in zijn zesdelige ‘De re publica‘ (54-51v.Chr.)
Socratische dialogen van Plato Over het algemeen beschouwt men de vroegste werken van Plato allemaal als zijnde socratische dialogen, maar veel van de latere dialogen worden hier ook vaak toe gerekend.
- Alcibiades
- Tweede Alcibiades
- Apologie
- Charmides
- Cratylus
- Critias
- Crito
- Epinomis
- Euthydemus
- Euthyphro
- Gorgias
- Hippias Major
- Hippias Minor
- Ion
- Laches
- Lysis
- Meno
- Parmenides
- Protagoras
- Phaedo
- Phaedrus
- Philebus
- Staat (Politeia)
- Sofist
- Staatsman
- Symposium
- Theaetetus
- Timaeus
