Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Ben-Hur (1959)
| Ben-Hur | ||
| Persconferentie door filmactrice Haya Harareet ter promotie in Nederland van de film Ben-Hur (Amsterdam, oktober 1960) Persconferentie door filmactrice Haya Harareet ter promotie in Nederland van de film Ben-Hur (Amsterdam, oktober 1960) | ||
| Tagline | The Entertainment Experience of a Lifetime! A Tale of the Christ | |
| Regie | William Wyler | |
| Productie | Sam Zimbalist | |
| Script | Roman: Lew Wallace Scenario: Karl Tunberg Onvermeld: Gore Vidal Christopher Fry | |
| Hoofdrollen | Charlton Heston Jack Hawkins Haya Harareet Stephen Boyd Hugh Griffith | |
| Muziek | Miklós Rózsa | |
| Montage | John D. Dunning Ralph E. Winters | |
| Cinematografie | Robert L. Surtees | |
| Distributie | Metro-Goldwyn-Mayer Warner Bros. | |
| Uitgebracht | 18 november 1959 | |
| Genre | Historische film, christelijke film, dramafilm | |
| Lengte | 212 minuten | |
| Taal | Engels | |
| Land |  Verenigde Staten
| |
| Budget | $ 15.000.000 | |
| Prijzen | 11 Academy Awards en 17 andere prijzen | |
| IMDb-profiel | ||
| MovieMeter-profiel | ||
Ben-Hur is een Amerikaanse historische dramafilm uit 1959, geregisseerd door William Wyler. De film speelt zich af in het Romeinse Rijk omstreeks het begin van de christelijke jaartelling.
Het is de derde en mogelijk bekendste verfilming van Lew Wallace' roman Ben-Hur: A Tale of the Christ. De film ging in première in het Loew's State Theatre in New York, op 18 november 1959.
De film werd een groot succes en won een recordaantal van 11 Academy Awards, een record dat nadien alleen geëvenaard is door Titanic (1997) en The Lord of the Rings: The Return of the King (2003).[1]
Verhaal
De film begint met een proloog waarin het verhaal over de geboorte van Jezus wordt getoond.
Dan vindt er een tijdssprong van 26 jaar plaats en wordt er ingezoomd op Judah Ben-Hur, een rijke Joodse handelaar uit Jeruzalem. Hij is er getuige van dat zijn jeugdvriend Messala terugkomt naar Jeruzalem, als de nieuwe tribuun. Aanvankelijk zijn de twee dolblij elkaar weer te zien, maar hun politieke kijk op het leven drijft hen uiteen: Messala gelooft in de glorie van Rome, maar Ben-Hur is trouw aan zijn eigen volk, de Joden, en weigert daarom de namen van enkele Joodse samenzweerders aan Messala door te geven. Hiermee is hun vriendschap voorbij, in plaats daarvan ziet Messala Ben-Hur nu als een verrader.
Tijdens de aankomst van gouverneur Valerius Gratus valt er een loszittende dakpan van het dak van Ben-Hurs huis, waardoor Gratus van zijn paard valt en gewond raakt. Hoewel Messala eigenlijk ook wel weet dat het een ongeluk was, doet hij uit wraak alsof Ben-Hur een aanslag heeft willen plegen en laat hem daarom arresteren. Ben-Hur smeekt Messala om genade voor hemzelf en zijn familie, maar Messala antwoordt dat hij van zijn kant Ben-Hur eerder om hulp heeft gesmeekt en toen in de steek is gelaten. Ben-Hur wordt veroordeeld tot de galeien. Ben-Hurs moeder Miriam en zijn zus Tirzah worden opgesloten. Ben-Hur zweert op zijn beurt wraak te nemen op Messala.
Ben-Hur wordt samen met een grote groep andere slaven gevankelijk naar de havenstad Tyrus gebracht. Ze moeten blootsvoets vele kilometers door de woestijn lopen. Het lijkt of de hele wereld hem vijandig gezind is. Als de dorstige groep door Nazareth komt, beslist de hoofdman dat Ben-Hur geen water te drinken krijgt, maar het bevel wordt genegeerd door een vriendelijke jongeman, die Ben-Hur troost en hem te drinken geeft. De hoofdman, onder indruk van de aanblik van de jongeman, grijpt niet in.
Na een bestaan van drie jaar als galeislaaf wordt Ben-Hur toegewezen aan het vlaggenschip van de consul Quintus Arrius, die de opdracht heeft gekregen een groep Macedonische piraten uit te schakelen. Tijdens de zeeslag wordt het schip van Arrius vernietigd, maar Ben-Hur redt Arrius het leven. Als dank hiervoor wordt hij door Arrius geadopteerd. Met zijn herwonnen vrijheid kan Ben-Hur Rome verkennen en de Romeinse cultuur leren kennen. Hij wordt een succesvol wagenrenner. Uiteindelijk besluit Ben-Hur terug te gaan naar Judea. In Antiochië ontmoet hij de Arabische sjeik Ilderim, die vier witte Arabische paarden wil laten trainen voor de wagenrennen. Ilderim zoekt nog een menner en Ben-Hur biedt zich aan als hij hoort dat Messala ook meedoet aan de wedren.
Ilderim heeft nog een gast, de bejaarde Balthasar, die graag mag vertellen hoe hij jaren geleden in Bethlehem een pasgeboren kind bezocht. Hij hoopt vurig dat kind weer te ontmoeten.
Terug in Judea ontdekt Ben-Hur dat Esther, een slavin van zijn familie aan wie hij ooit de vrijheid als huwelijksgeschenk gaf, nog steeds ongetrouwd is. Ze blijkt ook nog steeds van hem te houden. Ben-Hur bezoekt Messala, legitimeert zich als de zoon van Arrius en eist de vrijlating van zijn moeder en zus. Messala geeft hier gehoor aan, maar wanneer hij iemand stuurt om de twee uit de kerker te halen, blijken ze allebei lepra te hebben. Daarom worden ze uit de stad verbannen. Esther ontdekt dit, maar belooft de moeder van Ben-Hur het niet aan hem te vertellen. Ze maakt hem daarom wijs dat de twee in de gevangenis zijn gestorven.
De dag van de wagenrennen nadert. Ben-Hur ziet dat Messala een wagen heeft met messen aan de assen. In de wedstrijd zelf gaat het er hard en ongenadig aan toe. Messala schakelt diverse tegenstanders uit door hun wagens te beschadigen, maar hij komt uiteindelijk zelf ten val en wordt overreden door de andere deelnemers, waardoor hij zwaargewond raakt. Ben-Hur wint en bezoekt Messala vervolgens in een verpleegruimte, waar diens beide benen geamputeerd moeten worden om zijn leven te kunnen redden. Messala vertelt Ben-Hur dat zijn moeder en zus niet dood zijn, en dat hij ze kan vinden in de vallei der melaatsen.
Ben-Hur vindt zijn moeder en zus en is geschokt over hun toestand. Esther vertelt hem over een profeet uit Nazareth. Ben-Hur moet er niets van weten. Wanneer hij hoort dat Tirzah stervende is, gaat hij echter overstag. Samen met Esther brengt hij Tirzah en Miriam naar de stad. De profeet wordt op dat moment weggevoerd om gekruisigd te worden. Ben-Hur herkent hem: het is de jongeman die hem in Nazareth te drinken gaf. Nu is het zijn beurt hem water te geven op de Via Dolorosa. Even later is Ben-Hur getuige van de kruisiging.
Meteen na de dood van Jezus, die later weer is opgestaan, worden Miriam en Tirzah als door een wonder weer genezen. Ben-Hur, aangemoedigd door zijn laatste woorden, keert huiswaarts om met Esther een nieuw leven op te bouwen. Eerder was hij van plan om een opstand tegen de Romeinen op touw te zetten, maar hij ziet daar nu van af.
Rolverdeling
| Acteur | Personage | Opmerkingen |
|---|---|---|
| Charlton Heston | Judah Ben-Hur | |
| Stephen Boyd | Messala | |
| Martha Scott | Miriam | |
| Cathy O'Donnell | Tirzah | |
| Haya Harareet | Esther | |
| Sam Jaffe | Simonides | |
| Jack Hawkins | Quintus Arrius | |
| Terence Longdon | Drusus | |
| Hugh Griffith | Sheik Ilderim | |
| Finlay Currie | Balthazar / Verteller | |
| Frank Thring | Pontius Pilatus | |
| George Relph | Tiberius Caesar | |
| André Morell | Sextus | |
| Claude Heater | Jezus | onvermeld |
| Marina Berti | Flavia | onvermeld |
| Jose Greci | Maria | onvermeld |
| Laurence Payne | Jozef | onvermeld |
| Richard Hale | Gaspar | onvermeld |
| Reginald Lal Singh | Melchior | onvermeld |
Achtergrond
Productie
Ben-Hur was zeker voor die tijd een zeer dure film om te maken. Er waren 300 sets voor nodig, verdeeld over een gebied van 1,4 vierkante kilometer. De film was een gok van MGM om zichzelf te redden van een faillissement. De gok pakte goed uit daar de film in totaal 75 miljoen dollar opbracht.
Er werd gefilmd met een proces genaamd ’MGM Camera 65’. Dit stelde de producers in staat om grote panoramabeelden te filmen.
De galeiscène bracht een aantal problemen met zich mee. De oorspronkelijke boot waar Ben-Hur zich op zou bevinden bleek zo zwaar, dat hij niet bleef drijven. Daarom moest de scène in een studio worden opgenomen. Bovendien bleken de camera’s niet goed in de boot te kunnen worden opgesteld, dus moest de boot voor de binnenscènes doormidden worden gezaagd. De roeispanen moesten eveneens worden ingekort, maar werden wel verzwaard omdat het roeien anders te licht zou worden, en onrealistisch zou overkomen.
Tijdens de opnames bleek een van de figuranten een hand te missen. Regisseur Wyler speelde hier handig op in door nepbloed en een uitstekend bot op de stomp te laten bevestigen, om zo een zware verwonding na te bootsen. Hij deed hetzelfde met een andere figurant die een voet miste.
Een andere bekende scène die veel voeten in de aarde had, was de wagenrennen. Andrew Marton, een Hollywoordregisseur die vaak bijkluste als tweede regisseur voor andermans films, nam de regie voor deze scène op zich. Zelfs bij hedendaagse standaarden wordt deze scène beschouwd als een van de spectaculairste actiescènes ooit gefilmd. De opnames vonden plaats in de Cinecittà Studios buiten Rome, en namen drie maanden in beslag. Er werden 15.000 figuranten opgetrommeld voor de scène, en de filmset was een van de grootste ooit gebouwd. Achttien strijdwagens werden gemaakt voor de scène, waarvan de helft werd gebruikt om te oefenen. Elk uur werd de set aangedaan door een tourbus.[2]
Charlton Heston had vier weken nodig om te leren rijden op de strijdwagen. Hij kreeg onder andere les van enkele stuntmannen. Om de scène meer impact en realisme te geven, werden er poppen op belangrijke punten in de wedstrijd gezet om de indruk te wekken dat er mensen werden overreden door de wagens.
Over de scène doen verschillende sterke verhalen ronde, waaronder dat een stuntman zou zijn overleden tijdens de opnames. Stuntman Nosher Powell vermeldt dit voorval zelfs in zijn autobiografie.[3] Er is echter geen bewijs dat dit werkelijk gebeurd is. Een ander verhaal is dat er een rode Ferrari te zien zou zijn tijdens de scène, maar dit wordt ontkend in het boek Movie Mistakes.[4]
Acteurs
Voor de rol van Ben-Hur werd een groot aantal acteurs benaderd, totdat de keuze uiteindelijk viel op Charlton Heston. Burt Lancaster beweerde de rol ook aangeboden te hebben gekregen, maar te hebben geweigerd omdat hij het niet eens was met de gewelddadige moraal van het verhaal. Paul Newman wees de rol af omdat hij volgens eigen zeggen er niet goed uitzag in de kostuums uit de film. Andere acteurs die de rol kregen aangeboden, waren Rock Hudson en Leslie Nielsen.
De rol van Jezus, wiens gezicht in de film nooit in beeld verschijnt en wiens naam maar een enkele keer wordt genoemd, werd gespeeld door operazanger Claude Heater. Hij werd voor zijn rol niet op de aftiteling vermeld.
Muziek
De filmmuziek werd gecomponeerd door Miklós Rózsa.
- Shofar calls (Star of Bethlehem disappears) – man
- Love theme – MGM Studio and Orchestra (geen gezang)
- Fertility dance – Indians, MGM Studio and Orchestra
- Arrius' party – MGM Studio and Orchestra
- Hallelujah (finale) – MGM Studio and Orchestra Chorus
Verschillen met het boek
- In de film is Ben-Hurs trouwe rentmeester Simonides een goede bekende die al in het begin van het verhaal voorkomt. In het boek ontmoet Ben-Hur zijn rentmeester pas later en kost het hem enige moeite om zijn identiteit te bewijzen.
- In het boek zegt Quintus Arrius dat hij Ben-Hurs vader gekend heeft en dat de aanslag van Ben-Hur op Gratus in Rome het gesprek van de dag was. In de film kent hij Ben-Hurs vader niet en heeft hij nooit van de aanslag gehoord.
- In het boek wordt vermeld dat Ben-Hur pas na de dood van Arrius terugreist naar Palestina. In de film leeft Arrius op dat moment nog.
- Tijdens de wagenrace raakt Messala zwaargewond. In de film zegt Pilatus niet lang daarna dat hij dood is. In het boek overleeft hij en wordt hij pas vijf jaar na de wagenrace gedood, door zijn maîtresse Iras, de dochter van Balthasar. In de film komt Iras niet voor.
- In het boek geeft Ben-Hur Jezus te drinken terwijl de Messias aan het kruis hangt. Dit is gebaseerd op de beschrijving in Markus 15:36. De film wijkt daarvan af, Ben-Hur geeft Jezus te drinken op het moment dat Simon van Cyrene het kruis van hem overneemt.
- In het boek bekeert Ben-Hur zich al voordat hij getuige is van de kruisiging van Jezus tot het christendom. Ook worden Ben-Hurs moeder en zus in het boek al eerder genezen.
- Het boek eindigt vijf jaar na de race. Ben-Hur woont dan in Rome en krijgt een erfenis van sjeik Ilderim. In de film wordt deze extra scène niet getoond.
Prijzen en nominaties
De film won een recordaantal van 11 Academy Awards, te weten:[5]
- Beste film
- Beste regisseur (William Wyler)
- Beste acteur (Charlton Heston)
- Beste mannelijke bijrol (Hugh Griffith)
- Beste decors (Edward C. Carfagno, William A. Horning, en Hugh Hunt)
- Beste cinematografie
- Beste kostuums
- Beste visuele effecten
- Beste filmmontage (John D. Dunning en Ralph E. Winters)
- Beste originele muziek
- Beste geluid
Daarnaast werd de film ook nog genomineerd voor een Academy Award in de categorie Beste Scenario.
De film werd behalve voor de Academy Awards genomineerd voor nog 22 andere prijzen, waarvan hij er 17 won. Onder de gewonnen prijzen bevinden zich vier Golden Globes voor onder andere beste film, beste regisseur, beste acteur en beste mannelijke bijrol, de BAFTA Award voor beste film, de New York Film Critics Circle Award voor beste film en de DGA award voor Outstanding Directorial Achievement in a Motion Picture.
De film kreeg de volgende erkenning van de American Film Institute:
- 1998 – AFI’s 100 Years... 100 Movies #72
- 2001 – AFI’s 100 Years... 100 Thrills #49
- 2005 – AFI’s 100 Years of Film Scores #21
- 2006 – AFI’s 100 Years... 100 Cheers #56
- 2007 – AFI’s 100 Years... 100 Movies (10th Anniversary Edition) #100
- 2008 – AFI’s 10 Top 10 #2 (Epic film)
Weblinks
Ben-Hur (1959) in de Internet Movie Database (en) - (en) Getting It Right the Second Time(Dode link)
- (en) Ben-Hur op Rotten Tomatoes
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Ben-Hur (1959 film) op Wikimedia Commons.
(en) Citaten van of over Ben-Hur (1959 film) op Wikiquote
Bronnen, noten en/of referenties
|
Sjabloon:Navigatie films William Wyler
