Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Thomas Haulog Navis
| Thomas Haulog (Tom) Navis | ||
| Bestand:ThomasHaulogNavis.png | ||
| Geboren | 10 april 1913, Den Haag | |
| Overleden | 22 februari 1944, Natzweiler-Struthof | |
| Ook bekend als | Tom Navis | |
| Groep | Van Hattem, Gruting-d'Aquin verzetsgroepen | |
Thomas Haulog (Tom) Navis (Den Haag, 10 april 1913 – Natzweiler-Struthof, 22 februari 1944)[1] was student Scheepsbouwkunde aan de Technische Hogeschool in Delft en verzetsstrijder tijdens de bezetting.
Biografie
Tom was de zoon van huisarts Lourens Navis (1870-1940) en Johanna Theodora Navis-Hulsebos (1875-1957).[2][3] Hij groeide op aan de Prinsegracht 53 in Den Haag. In september 1932 ging Tom scheepsbouwkunde studeren aan de Technische Hogeschool in Delft.[4]
Verzet
In de meidagen van 1940 werkte hij op een wijkpost in Den Haag.[5] In november 1941 werd een van zijn beste vrienden Boelo Koens opgepakt, die lid was van een verzetsgroep onder leiding van hoogleraar Mekel.[6] Na de arrestatie van Boelo werd Tom actiever in het verzet. Tot dusver spioneerde hij regelmatig in de Rotterdamse haven en gaf informatie aan de verzetsgroep Van Hattem.[7] Tom sloot zich aan bij groep Gruting – d'Aquin. Deze groep maakte onderdeel uit van de zogeheten Inlichtingendienst. Zij hielden zich bezig met het verzamelen en verzenden van gegevens van militaire en politieke aard. Diplomaat Willem (Wim) d'Aquin woonde een tijd in huis bij Johanna Theodora, Tom en zus Margaretha Catharina (Katie) aan de Prinsegracht. d'Aquin getuigde na de oorlog: "Tom Navis deed – hoewel zeer zwak van gezondheid zijnde – al het mogelijke ons terzijde te staan en was tot elke opoffering bereid. Hij was gelovig en een uitstekende vaderlander."[8]
Vervolging
V-man Anton van der Waals had uit een van de verhoren van opgepakte verzetsmensen de naam ‘Navis’ doorgekregen.[9] Op advies van SS-er Joseph Schreieder belde hij naar het woonhuis van Tom. Johanna Theodora verklaarde in 1947 dat er gebeld werd door een onbekend persoon uit Rotterdam, maar dat Tom niet thuis was. De man in kwestie wilde zijn naam niet noemen en vertelde een vriend van Tom te zijn. Later belde Van der Waals nogmaals en maakte een afspraak met Tom bij een telefooncel op het Centraal Station van Rotterdam. Ze liepen elkaar mis. Tom wachtte samen met Willem d’Aquin in de stationshal terwijl Van der Waals voor het station wachtte. Een dag later belde Van der Waals opnieuw naar het huis aan de Prinsegracht. Volgens Johanna Theodora is Tom daarna naar Rotterdam gegaan, alwaar hij op het Hofplein Van der Waals ontmoette, met in het bijzijn van G.A.J. Huussen. Van der Waals bood Tom diverse technische instrumenten aan die hij nodig had. Tom is daarna niet meer thuisgekomen.
Onderduiking
Op 24 mei 1942 rekende de SD met behulp van Van der Waals een groot deel van de verzetsgroep aan de Burgemeester Prinslaan 66 in Ede in.[10] Tom was hier niet aanwezig. Op dat moment zat hij ondergedoken bij mevrouw Root aan de Schiedamscheweg 177B in Rotterdam.
Arrestatie en gevangenschap
Tom werd op 7 augustus "gearresteerd wegens spionage" en naar het Huis van Bewaring in Rotterdam gebracht.[11][12][3] Daarna werd hij gevangen gezet in cel 644 van het Oranjehotel in Scheveningen.[3][13] Op 9 augustus 1942 schreef Tom zijn eerste brief vanuit gevangenschap aan zijn moeder. In november werd hij naar Kamp Haaren verplaatst.[13] Hier verbleef hij tot 9 april 1943. Vanaf die tijd deelde Tom cel 13 met verzetsgroepsgenoot Huussen in de gevangenis aan de Gansstraat in Utrecht in afwachting van het proces dat eind mei plaatsvond.[13] Han van Hattem, Werner van Doorninck en 21 anderen werden ter dood veroordeeld, terwijl Tom, Gruting, d’Aquin, Huussen en 13 anderen voor de duur van de oorlog ingesloten (abgetrennt).[14]
Op 16 oktober 1943 werd Tom naar Kamp Amersfoort gebracht.[13][3] Hier zou hij tien dagen verblijven alvorens op de trein gezet te worden. Deze trein met de zogeheten "Nacht und Nebel" gevangenen bracht hem naar kamp Natzweiler-Struthof in Frankrijk. Daar kreeg Tom het kampnummer 05659.[15] Zijn laatste brief aan zijn familie dateert van 25 september. Een paar maanden later - op 22 februari 1944 - stierf Tom in het kampziekenhuis aan de lichamelijke gevolgen van zijn gevangenschap.[16][3]
Post mortem
Na de bevrijding hoopte zijn familieleden op een positief bericht. Johanna Theodora schreef diverse brieven aan teruggekeerde kampleden om erachter te komen of haar zoon nog leefde. Op 14 juni 1945 kwam het verschrikkelijke bericht dat Tom overleden was. W.G. Pieters uit Apeldoorn – zelf net twee weken teruggekeerd uit Dachau – schreef dat Tom het in het kamp betrekkelijk goed gehad heeft en niet geslagen is. "Hij wist zich door zijn kennis productief te maken ... Tom heeft een rustig ziekbed gehad en is zacht ingeslapen ... Zijn lichaam was door een tekort aan voeding steeds zwakker geworden. Tom was een trouw en nauwgezet kameraad en was steeds tot hulp bereid ... Hij was een goed christen."
Op 19 september 1945 vond een herdenkingsbijeenkomst plaats in de Nieuwe Kerk in Delft voor alle gestorven studenten van de Technische Hoogeschool. Enkele weken daarna – op 9 oktober 1945 – werd voor Tom op de begraafplaats Oud Eik en Duinen een grafrede gehouden.
Johanna Theodora ontving op 7 februari 1947 een brief van koningin Wilhelmina waarin ze Tom prees om zijn sabotagedaden. Een half jaar later ontving Johanna Theodora een certificaat en brief van het Ministerie van Oorlog.
Varia
In de buurt Lanen van de Haagse wijk Leidschenveen werden omstreeks 2005 een vijfentwintigtal straten naar Haagse oorlogs- en verzetshelden genoemd, waarvan een naar Tom: de Tom Navislaan. [17]
Bronnen, noten en/of referenties
|