Geschiedenis van Egypte

Geschiedenis van Egypte Dit artikel maakt deel uit van een serie over de geschiedenis van Egypte. Egyptische piramiden
Prehistorisch Egypte pre–3100 v. Chr.
Oude Egypte Proto-dynastieke Periode 3200-3032 v.Chr. Vroeg-dynastieke Periode 3032–2686 v. Chr. Oude Rijk 2686–2181 v. Chr. Eerste Tussenperiode 2181–2055 v. Chr. Middenrijk 2055–1650 v. Chr. Tweede Tussenperiode 1650–1550 v. Chr. Nieuwe Rijk 1550–1069 v. Chr. Derde Tussenperiode 1069–664 v. Chr. Late periode 664–332 v. Chr.
Grieks Egypte 332–30 v. Chr. Alexandrijnse Oorlog 48 v. Chr.
Romeins Egypte 30 v. Chr.–640 CE
Vroeg-islamitisch Egypte 640-1517 Kruisvaardersinvasie van Egypte 1154-1169
Ottomaans Egypte 1517–1867 Franse bezetting 1798–1801 Semi-autonome provincie 1801-1882 Kedivaat Egypte 1867–1914
Modern Egypte Britse overheersing 1882–1953 Sultanaat Egypte 1914–1922 Egyptische Revolutie van 1919 Koninkrijk Egypte 1922–1953 Egyptische Revolutie van 1952
Republiek 1953–nu Vrije Officieren en Nasser 1952-1970 Verenigde Arabische Republiek 1958–1961 Verenigde Arabische Staten 1958–1961 Egypte onder Sadat 1970-1981 Egypte onder Moebarak 1981-2011 Egyptische Revolutie van 2011 Protesten en staatsgreep in 2013
Portaal   Geschiedenis Portaal   Egypte

Egypte heeft een lange geschiedenis als staat. De Nijl is sinds de oudheid een natuurlijke levensader en belangrijke economische factor. De Nijl stroomt uit het zuiden via diverse cataracten naar het noorden en mondt daar uit in een delta in de Middellandse Zee.

Prehistorie

Zie Prehistorisch Egypte voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Rond 8000 à 7000 v.Chr. migreerden groepen vanuit Noord-Afrika (Libië) en de Levant naar Egypte. De rivier de Nijl, die met jaarlijkse overstromingen het land zeer vruchtbaar maakte, zou altijd van centrale betekenis zijn voor Egypte, dat dan ook de bijnaam ‘geschenk van de Nijl’ kreeg.

De Badaricultuur, rond 4700 v.C. in Midden-Egypte, vervaardigde al aardewerk en er zijn resten van hun begraafplaatsen gevonden. Noordelijker vindt men de Fajoemcultuur.

Tot 3500 zijn er slechts sporen van eenvoudige dorpscultuur. Tussen 3500 en 3300 ontstonden enkele steden; er was sociale stratificatie (verschillen in sociale status); er waren contacten met het buitenland, met name Mesopotamië; en er was een begin van centralisatie van staatsmacht.

Oude Egypte

Bestand:Egypt.Giza.Sphinx.01.jpg

De piramides en de sfinx: bewijzen van de macht van het oude Egypte

Zie Geschiedenis van het Oude Egypte voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De periode van 3300 v.Chr. tot 332 v.Chr. wordt het Oude Egypte genoemd. In die periode was Egypte soms verenigd in één rijk onder een koning (farao), soms verdeeld in een aantal heerschappijen. Vanaf circa 2680 v.C. was het duizend jaar de gewoonte van koningen om al tijdens hun leven een piramide, of meer dan één, te laten bouwen als grafmonument voor zichzelf. De Egyptenaar vereerde doorgaans een groot aantal goden. Rond 1700-1600 heersten Aziatische nomaden over een deel van Egypte, rond 667 v.C. Assyriërs enkele jaren. Tussen 525 en 404 heersten de Perzen over Egypte; vanaf 343 opnieuw.

Macedonische en Ptolemeïsche periode

Zie Macedonisch en Ptolemeïsch Egypte voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Nadat de Macedoniër Alexander de Grote in 332 Egypte veroverde viel het land tussen 323 en 30 voor Christus onder de heerschappij van de Macedonische generaal Ptolemeus en diens nakomelingen. De nieuw gebouwde stad Alexandrië groeide uit tot commercieel en cultureel centrum van de hele hellenistische wereld. De boeren op het platteland werden zware belastingen in natura, met name graan, opgelegd, ter verrijking van het koningshuis.

Romeins Egypte

Bestand:Menas.jpg

Christus en Sint Menas. Een 6e-eeuwse koptische icoon uit het klooster van Sint Apollo in Bawit in Egypte (nu in Musée du Louvre, Parijs)

Zie Romeins en Byzantijns Egypte voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Ook onder de Romeinen (30 voor Chr. – 640 na Chr.) werd Egypte uitgebuit en hadden boeren het vaak zwaar. Net als de Grieken voor hen respecteerden de Romeinen, althans aanvankelijk, de oude Egyptische religie. Vanaf 381 echter verboden de christelijke Romeinse keizers de Egyptische godenverering. In 451 ontstaat een theologische breuk in het christendom tussen enerzijds de Egyptische Koptische kerk en anderzijds de machtiger kerken van onder andere Rome en Constantinopel. Met name vanaf 565 leidt dit tot vervolging van de andersdenkende, volgens hoofdstad Constantinopel ‘ketterse’, christelijke Egyptenaren.

Vroeg-islamitisch Egypte

Zie Vroeg-islamitisch Egypte voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Arabieren

Bestand:St Barbara Church interior.jpg

Kerk van Sint Barbara (of Sitt Barbara) in Caïro. Gebouwd rond 700, gerenoveerd tussen 1072 en 1073 en nogmaals begin 20e eeuw

Rond 640 veroveren de islamitische Arabieren Egypte. Constantinopel deed geen poging de aanval op Alexandrië af te slaan. Misschien was men in Constantinopel blij, van die ‘ketterse’ Egyptische christenen verlost te zijn; in ieder geval, zo stellen sommige historici, waren de Egyptenaren blij, van de Byzantijnen verlost te zijn. De eerste tijd was het Arabische bewind minzaam. Vanaf 658 werd het tegenover de kopten (Egyptische christenen) onderdrukkender. Deels kwamen de kopten daartegen in opstand, deels gingen ze over tot de islam.

Fatimiden

Bestand:Al-Azhar (inside) 2006.jpg

Marmeren binnenhof van de Al-Azhar-moskee, toegevoegd tijdens de periode van de Fatimiden. De twee minaretten op de voorgrond zijn uit de Mamlukse periode; rechts achter de koepel is de Aqbaghawiyya-minaret zichtbaar; helemaal achteraan (tweede van links) is een minaret gebouwd door Abd al-Rahman Katkhuda rond 1750

In 969 verovert een sjiitisch Tunesisch vorstenhuis van Fatimiden Egypte. Ze bouwen de provinciehoofdstad Fustat uit tot het nieuwe al-Medina al-Qahira (= Caïro), dat zich geleidelijk ontwikkelde tot een intellectueel en commercieel centrum van de moslimwereld.

Ajjoebiden

In 1171 neemt Saladin Egypte in, en vestigt er de dynastie van de Ajjoebiden, waarmee Egypte terugkeert tot de soennitische islam. Tussen 1167 en 1250 wordt Egypte drie keer aangevallen door kruisvaarders.

Bestand:View from the citadel.JPG

De Sultan Hassan-moskee (links; 1356-1359 gebouwd) en de latere El Rifai moskee (rechts) en twee Ottomaanse moskeeën (voorgrond) – Caïro.

Mamlukken

In 1250 veroveren de Mamlukken Egypte. Caïro wordt het belangrijkste centrum van de moslimwereld, en Egypte bloeit. Na 1380 echter wordt het Mamlukse bewind roofzuchtig, en Egypte verarmt.

Ottomaans Egypte

Zie Ottomaans Egypte voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In 1517 veroveren de Ottomaanse Turken het Mamlukse rijk. Istanbul overvleugelde Caïro als the place to be in het Midden-Oosten. De ontdekking door West-Europeanen van de zeeroute om Kaap de Goede Hoop (1488) en van de Amerika´s (1492) maakte Egypte voor hen minder onmisbaar op de Europees-Aziatische handelsroute. Het Ottomaanse systeem om belastinginning te verpachten aan Mamlukken en oelema (moslimgeleerden) leidde tot uitbuiting van Egyptenaren. Egypte verarmde, maar Caïro bleef altijd toch wel een commercieel centrum van aanzienlijk belang.

Van 1798 tot 1801 bezet Frankrijk Egypte. Dan lukt het een Brits-Ottomaanse legermacht de Fransen te verdrijven.

Modern Egypte

Zie Geschiedenis van modern Egypte voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Semiautonome provincie (1801-1882)

Zie Geschiedenis van Egypte sinds 1801 en Ottomaans Egypte voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.

Tussen 1801 en 1882 functioneerde Egypte als Ottomaanse provincie met grote mate van autonomie, onder een erfelijke dynastie van pasja’s (gouverneurs), later kediven (prinsen). Egypte moderniseerde zich, met Europese hulp. De staatsschuld van de kedive aan Europese staten liep echter, naar mening van vooral Engeland en Frankrijk, té hoog op.

Britse overheersing (1882-1952)

Zie Egypte onder Britse overheersing voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Om de noodzakelijk geachte Egyptische binnenlandse bezuinigingen en terugbetalingen van staatsschuld af te dwingen bezette Groot-Brittannië in 1882 Egypte. Er ontstond een fragiel machtsspel tussen de Britten, de kedive (later koning), en het parlement. Egyptenaren ervoeren de Britse overheersing echter als uitbuiting. Uit onvrede over ‘Europese democratie’ ontstond in 1928 de Moslimbroederschap. Toen de Britten in 1942 de koning en het parlement volledig monddood maakten verviel Egypte tot chaos.

Bestand:View from Cairo Tower 31march2007.jpg

De Nijl stroomt door Caïro

Vrije Officieren en Nasser (1952-’70)

Zie Egypte onder Vrije Officieren en Nasser voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In 1952 zette een groep Egyptische militaire officieren ('de Vrije Officieren') de koning af, en daarmee de Britse macht. Nasser, informeel leider van de Vrije Officieren, wist zich in drie jaar op te werken tot absolute alleenheerser. Nasser weerstond in 1956 een oorlog begonnen door Engeland, Frankrijk en Israël. Het Egyptische levenspeil steeg sinds 1952. Na Egyptische en Arabische vijandige retoriek jegens Israël versloeg Israël Egypte en Arabische staten in 1967 spectaculair.

Sadat (1970-’81)

Zie Egypte onder Sadat voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Mede doordat Egypte al sinds 1945 de basislevensmiddelen van het volk subsidieerde kwam het in 1977 in betalingsmoeilijkheden, en schroefde de voedselsubsidies terug. Het ‘broodoproer’ dat uitbrak werd door het leger neergeslagen, waarbij het 150 relschoppers doodschoot. Tot onbegrip van vele Egyptenaren sloot de autocratische Sadat in 1978 vrede met Israël. Ontevreden Egyptenaren organiseerden zich opnieuw in islamitische groepen, sommige gewelddadig. Na jarenlange protesten vanuit de bevolking werd Sadat in 1981 doodgeschoten door een legerofficier, lid van de Egyptische Islamitische Jihad.

Bestand:Hosni Mubarak ritratto.jpg

Hosni Mubarak in 2009

Mubarak (1981-2011)

Ook Moebarak regeerde met door de Grondwet omschreven vrijwel absolute macht. Politieke partijen gebaseerd op godsdienst waren verboden, waardoor de Moslimbroederschap verboden bleef; desondanks waren Moslimbroeders publiekelijk bekend, en was hun Broederschap geroemd om haar netwerk voor sociale dienstverlening.

Egyptische revolutie (2011)

Zie Egyptische Revolutie (2011) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In enkele weken protestdemonstraties in januari en februari 2011 wisten de opstandigen president Moebarak tot aftreden te dwingen. Inmiddels regeert een militaire raad, is op 30 maart een nieuwe voorlopige grondwet van kracht geworden. Parlementsverkiezingen (Volksassemblee) zijn aangekondigd voor 28 november 2011, en presidentsverkiezingen 1 à 2 maanden later.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen en voetnoten Literatuur Perry, Glenn E. – The History of Egypt. Greenwood Press, Westport, Connecticut (U.S.A.) en Londen (U.K.), 2004. (Perry was in 2004 professor Politieke Wetenschappen aan Indiana State University, waar hij toen sinds 1970 doceerde.) Goldschmidt Jr., Arthur– Modern Egypt : the Formation of a Nation-State. Second edition, 2004. Westview Press; Boulder, Colorado (U.S.A.) / Oxford (U.K.). (Goldschmidt Jr. (geboren 1938) is emeritus hoogleraar in de Geschiedenis van het Midden-Oosten aan de Pennsylvania State University, waar hij van 1965 tot 2000 doceerde.) Egypte : Het land van de farao’s. Samenstelling Regine Schulz en Matthias Seidel. Uitg. Könemann, Keulen, 1998. F.G. Naerebout, H.W. Singor, De Oudheid. Grieken en Romeinen in context van de wereldgeschiedenis, Amsterdam, 2002. ISBN 9026313314 R. Grünfeld, Egypte (Elmar reishandboek), Rijswijk, 2001. ISBN 9038911688 R. Morkot, Egypte (Elmar landenreeks), Rijswijk, 1990. ISBN 9061207681 R. Hagen - R-M. Hagen, Egypte. Mensen, goden, farao’s, Keulen - Hilversum, 1999. ISBN 3822847631 P. Conrad, Égypte, PUF - culture guides Clio, 2007 - ISBN 978 2 1305 5436 3 Voetnoten

  Wikibooks: Koningen aan de Nijl. Een geschiedenis van het Oude Egypte

Geschiedenis van Afrika

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met History of Egypt op Wikimedia Commons.