Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Roterij Sabbe
Inhoud
De voormalige roterij Sabbe was een vlassite van de familie Sabbe. De roterij is gelegen aan de bongenotenlaan aan de Leie. Het is een waardevolle erfgoedsite van 1,5 ha en strategisch gelegen in het vlaspark, nabij de Leie en de R8. Eind de jaren zeventig raakte de site in onbruik. Het is één van de meest authentieke vlasroterijen langs de Leie
Historiek
In 1882 bouwde vlaskoper Leo Sabbe op een onbebouwd perceel een woning. In 1905 wordt rechts van de woning een magazijn opgetrokken en in 1996 wordt achter het magazijn een vlasfabriek (zwingelarij) opgetrokken in opdracht van Cyriel Sabbe. In 1905 wordt de vlassite verder uitgebreid met onder meer een verbindingsvolume tussen het magazijn en de vlasfabriek. Tevens wordt een tweede volume achter het magazijn en het woonuis opgetrokken en een derde volume ten noordwesten van de woning. In 1913 wordt de vlasfabriek opnieuw uitgebreid met een volume ten noorden van het perceel, in 1914 gevolgd door een tweede uitbreiding van de fabriek en het woonhuis. In 1941 is de fabriek verder gegroeid met onder meer magazijnen en de uitbreiding van de zwingelarij, maar de uibreidingen werden niet meer opgenomen in het kadaster tot 1941. In 1941 had het bedrijf 27 zwingelmolens en 2 zwingelturbines.
Uiterlijk
Deze woning is al aan de straat gelegen sinds 1882, maar met vernieuw parement vermoedelijk uit de jaren 1920. Er was een aanpalende opbergruimte en de lijstgevel was geaccentueerd door decoratieve elementen zoals de uitgewerkte sluitstenen. Er waren rechthoekige vensters in vlakke omlijsting. Achter het woonhuis was er een binnenplaats, die afgezet werd door een ijzeren hek.
Aspecten van de roterij
Er was een opslagplaats, maar werd verscheidene malen verbouwd en uitgebreid. Een machinekamer met bewaarde stoomketel en stoommachine. De stoommachine had een horizontale monocilinder en werd gebouwd door de Izegemse firma "DEKEIRSCHIETER FRERRES', dit is ook de enigste machine die overblijft. De druk van de machine wordt geleverd door een ketel van het Cornwalltype met gegolfde vuurhaard gebouwd door Mahy Frere uit Wondelgem. In de machinekamer bevindt zich een gedeeltelijk ontmantelde armgasmotor gebouwd door Deutz. Dieper gelegen in de woning vinden we een conciergewoning met burelen en aansluitend magazijn.
De industrieel-archeologische waarde
De vlasindustrie vormde reeds in de middeleeuwen een belangrijke bedrijfstak in wat nu Vlaanderen is. Kuurne wordt - als één van de 19 gemeenten langs de Leie - beschouwd als één van de belangrijkste, zoniet de belangrijkste vlasgemeenten. De industrialisering van de vlasproductie heeft tijdens het Interbellum in de leiestreek een flinke impuls gekregen. Als voorbeeld van een vlasbedrijf in de jaren 1930 nu nog bestaande uit een roterij (voorheen ook zwingelarij) en een stoommachine voor het opwekken van elektriciteit. Roterij Sabbe gaat hier om een typevoorbeeld, zowel wat de ligging naast de leie betreft als wat de typologie van de roterij aangaat. Dit voorbeeld refereert zeer duidelijk aan een bepaalde, langdurige fase in de evolutie van de vlasproductie, fase die vanaf de jaren 1920 tot bloei kwam na de uitvinden van het warmwaterroten door de Wevelgemmenaar Constant Vansteenkiste circa 1906-08. De stoomketels zijn goed bewaarde voorbeelden van een type met twee vuurhaarden. De stoommachine is een uitzonderlijk exemplaar van het merk "Phoenix" met Corlisskleppen, een eerder zeldzaam kleppentype bij Belgische constructeurs. Deze machine is de enige van het merk "Phoenix" die we in België nog hebben. Deze machine is ook een van de voorbeelden uit de bloeiperiode van de Gentse machineconstructeurs, die destijds een wereldwijde faam hadden. De roterij Sabbe ligt op de linker Leie-oever, de roterij vormt een uitstekend voorbeeld van een vlaslandschap langs de Leie.
Beschermd monument
De voormalige roterij van Sabbe is beschermd als monument bij M.B. van 23/08/2006. Roterij met bijhorende machinekamer met stoommachine, horende bij het vlasbedrijf Sabbe die gevestigd is aan de huidige Generaal Eisenhowerstraat nummer 1. De site van de roterij (gelegen in de Generaal Eisenhowerstraat nummer 1) is vastgesteld als bouwkundig erfgoed sinds 14/09/2009.
Vlasnijverheid
De site geeft een goed beeld van de vlasnijverheid. Er zijn typische rootputten, de stoommachines met bijhorende schoorsteen, een paar vlasschuren en eventueel nog een zwingelarij. Rond de gebouwen liggen de droogweiden, waar de typische vlaskapelletje te drogen worden gezet. Achter de deuren onderaan het betonnen gebouw zitten de rootputten: die worden volgestouwd met vlas en daarna aangevuld met water van ongeveer 32 graden. Zo komt een rottingsproces op gang dat de textielvezels losmaakt van de houtachtige kern van de vlasstengel. In de zwingelarij wordt die stengelkern dan gebroken en worden de houtige pijpjes die zo ontstaan uit de textielvezels verwijderd. De pijpjes heten 'lermen' en de vlassers gebruikten ze als brandstof voor hun stoommachines. Daarom hebben stoommachines ook zo lang dienst gedaan in de vlasnijverheid: er waren nauwelijks stookkosten. Ook roterij Sabbe draaide tot in de jaren zeventig op stroom.
In het heden
In 2018 hebben de gemeente Kuurne en intercommunale Leiedal samen de vlasloterij gekocht. De waardevolle erfgoedside van 1,5 ha ligt strategisch gelegen in het Vlaspark, nabij de Leie en de R8. Dankzij de aankoop heeft de gemeente de regie in handen om dit monument in ere te herstellen en een nieuwe bestemming te geven met oog voor cultuur, erfgoed, toerisme en natuurlandschap. Deze aankoop is een belangrijke stapsteen in de ontwikkeling van het Vlaspark: een bijzonder en open landschap van 30 ha aan de monding van Heulebeuk en de Leie in Kuurne en op fietsafstand van Kortrijk en Harelbeke. Kuurne is van oudsher verbonden met het water. De roterij en omliggende schuren bieden potentieel om de historische band van Kuurne met de Leie te herstellen en de Leieboorden een nieuwe elan te geven.
Externe links
Bronnen, noten en/of referenties
|
