Orinx (molenaars)

Orinx (op vele manieren gespeld; ook als 'Orins', 'Oreins'...) vormt een eeuwenoud geslacht van molenaars in het Pajottenland, het aangrenzend deel van Henegouwen,Oost-Vlaanderen en Waals-Brabant.

Betekenis van de familienaam

Volgens Jozef Van Overstraeten (1896-1986), erevoorzitter van de Vlaamse Toeristenbond-Vlaamse Automobilistenbond is de meest waarschijnlijke verklaring het Middelnederlands woord "oorrinc", dit wil zeggen oorring. Dit zou de bijnaam zijn van iemand die een opvallende oorring droeg of die oorringen maakte. Minder kans is er voor een verminking van het Middelnederlandse "horic", dit wil zeggen hoek, namelijk een afgelegen woonplaats van het dorp. Er is een familienaam Hoorickx = Van Hoorick. De x op het einde van de naam is een afstammingsletter: zoon van Orinc. Frans Debrabandere, secretaris-generaal Koninklijke Commissie voor Toponymie en Dialectologie, houdt het bij de verklaring plaatsnaam "horik of "hoek".

Schrijfwijzen

Van de naam Orinx bestaan vele schrijfwijzen. De oorzaken daarvan zijn:

• De lage alfabetiseringsgraad bij de toenmalige bevolking (weinig mensen konden lezen en nog minder konden schrijven). Algemene leerplicht werd in België pas ingevoerd in 1914.[2]
• Het gebruik van dialecten.
• Het gebruik van het Frans in een ander landsgedeelte waardoor eenzelfde naam anders wordt uitgesproken waardoor de naam Orinx verbasterde naar Oreins.

Ten gevolge van de inlijving van België in de Franse Republiek (1795) werd hier ook de burgerlijke stand ingevoerd o.a. geboorteregisters. Voordien bestonden enkel de parochieregisters (doop, huwelijk, begrafenis). Bij de geboorte moesten de borelingen letterlijk getoond worden aan de bestuurders. Daar nog veel mensen ongeletterd waren konden zij hun naam enkel oraal mededelen. Naargelang het geval moest dan de pastoor of de ambtenaar bepalen hoe de naam diende te worden geschreven. De verwarring tussen de verschillende schrijfwijzen gebeurde bij o.a. Simon Orinx (1757-1820. Op het einde van de 18e eeuw verhuisde Simon van Herfelingen vanuit het zuiden van het Pajottenland, noordwaarts naar Asse. Het eerste kind van Simon werd geregistreerd als Anne-Marie Orinckx (17-04-1797). Hijzelf tekende met een kruisje, zoals gewoonlijk was bij analfabeten. Het tweede kind werd ingeschreven met de naam Antoinette Orix (22-04-1799), en Simon tekende Orinx maar wel in een stuntelig omgekeerd schrift. In 1808 werd - onder het Nederlandse bewind - de naam van Antoinette Orix veranderd in Orinx, dit ingevolge een arrest van de Raad van State (België), die aldus de fout in de spelling van de naam rechtzette. Het derde kind kreeg de naam Jeanne Orickx (21-06-1801). Simon hield het bij Orinx. Het vierde kind werd Jeanne-Petronelle Orikcx (21-06-1802), maar stierf amper een maand oud. De volgende kinderen Petronille, Jean en Felix kregen de familienaam Orinx. Het laatste werd Jean Alexandre Orincx.

Verspreiding volgens de schrijfwijze

Er zijn verschillende schrijfwijzen die voorkomen in het Belgisch rijksregister gedurende het jaar 2008:

Schrijfwijze	Totaal	Gemeente (stad) met grootst aantal	Tweede grootst aantal
Orinx	75	Asse	Brussel-hoofdstad
Orins	36	Maarkedal	Kluisbergen
Orincx	1	Asse
Horrix	40	Maasmechelen
Horinckx	21	Brussel-hoofdstad	Assenede
Horicx	14	Opwijk	Merchtem
Horicks	6	Brussel-hoofdstad	Waver
Hoorickx	21	Brussel-hoofdstad	Assenede
Oreins	35	Dour	Waver

De Orinx in Brussel-hoofdstad zijn grotendeeels ingeweken Pajotten.

Verspreiding van de molenaars en de molens

Plaats	Molen	Bestaande[/Verdwenen	Molenaar	Jaar
Asse(Vlaams-Brabant)	watermolen van Asbeek	bestaand	Simon Orinx	1820
Beert (Pepingen (Vlaams-Brabant)	Kattenholmolen	verdwenen	Nicolas Orens	<1833
Elingen (Pepingen	Zwarte Molen	bestaand	Jan-Baptist Orens	1840
Heikruis (Pepingen)	?		Petrus Orincxs	+1848
Herfelingen (Galmaarden)	molen van Ter Rijst	verdwenen	Jan-Baptist II Orins	ca1719
Herfelingen (Galmaarden)	?		Andreas Orincx	ca 1801
Herfelingen (Galmaarden)	?		Joannes-Baptista Orinx	1810
Herne	Boesmolen	bestaand	Adrien Orins	1629
Herne	Boesmolen		Paul Orins	1635
Herne	Breemmolen	verdwenen	Nicolas Orins	1862
Herne	Moleken Teveel	verdwenen	Franciscus Orins	1834
Herne	?		Franciscus Orins	1834
Herne	?		François Orins	1845
Herne	?		Jozef Orins	1845
Herne	?		Bernard Orins	1845
Herne	Hernemolen	bestaand	.Orins-Rens	v 1834
Hove (Hoves) (Opzullik)(Silly)	moulin de Hoves	verdwenen	Jean Orins	1674
Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw)	molen van Oudenaken	verdwenen	André Orincx	ca 1800
Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw)	molen van Oudenaken		Jean-Baptiste Horinckx	°1801
Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw)	molen van Oudenaken		Carolus Orincx	°1803
Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw)	molen van Oudenaken		Jean-Baptiste Orins	°1841
Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw)	molen van Oudenaken		Eugene Orins	°1842
Schorisse (Maarkedal)	Rizoimolen, Bos Ter Rijst	verdwenen	Leopold Orins	1857
Schorisse (Maarkedal)	Rizoimolen, Bos Ter Rijst		Jan-Baptist Orins	1857-1908
Schorisse (Maarkedal)	Rizoimolen, Bos Ter Rijst		Petrus Orins	1908
Schorisse (Maarkedal)	Rizoimolen, Bos Ter Rijst		René Orins	1944
Schorisse (Maarkedal)	Rizoimolen, Bos Ter Rijst		Robert Orins	1975-1980
Monstreux (Nijvel)(Nivelles)	Moulin de Monstreux	verdwenen	P.J. Oreins	1778
Sint-Lievens-Esse	Biezelenbergmolen	verdwenen	Jan-Baptiste Orins	1824
Sint-Lievens-Esse	Biezelenbergmolen		Theodoor Orins	1855
Sint-Lievens-Esse	Biezelenbergmolen		Leopold Orins	1872
Sint-Pieters-Leeuw	Molen van Rukkelingen	verdwenen	Jan-Antoon Orins	<1834
Tollembeek(Galmaarden))	Heroutmolen	verdwenen	Theodoor Orins	<1829
Tollembeek (Galmaarden)	Heetveldemolen	verdwenen	Judocus Orinx	1801
Tollembeek Galmaarden	?		Arnold Orinx	+1718
Tollembeek (Galmaarden)	?		Jan Baptist I Orinx	1722
Twee-Akren (Lessen) en Gibeek (Aat)	?		°Jan Baptist Orins	1794-1855

Aanverwante molenaars

Molenaars leerden doorgaans het vak van vader op zoon. Wel was iedere molenaar niet in de mogelijkheid om al zijn zonen werk te geven. Andere molenaars waren dan bereid om ze aan te werven vermits ze toch een minimale kennis hadden van het vak, waarbij ze gelegenheid hadden om kennis te maken met de dochters. Het gevolg hiervan was dat er nogal wat huwelijken afgesloten werden tussen molenaarsfamilies. Hieronder een lijstje van molenaars die verwant waren met de familie Orinx-Orins.

Naam	molen	gemeente	verwantschap	met	jaar
C. Mahie	Koereitmolen (verdwenen)	Asse (Koereit,94)	oom	Ludo Orincx	1890
A. Van Overstraeten	?	Asse	echtgenoot	Johanna Orins	1892
H. Van Horenbeeck	? 4e sectie 97	Asse	echtgenoot	Antonia Orinx	1828
J.B. Nerinckx	Kattenholmolen	Beert	echtgenoot	Catharina Orins	1833
G. Van Overstraeten		Elingen	schoonvader	Joanna Orins	1860
M. Thiels	Buitenmolen	Herne	echtgenoot	Orins	1846
J.F. Van Ingelgem	?	Mazenzele (Opwijk)	schoonvader	Eugenius L. Orincx	1880
J. De Bilde	Rizoimolen	Schorisse	schoonbroer	J.B. Orins	1847-1856
E. De Bilde	Rizoimolen	Schorisse	schoonbroer	J.B. Orins	1847-1856
A.Vincart	Molen van Rukkelingen	St.Pieters-Leeuw	echtgenoot	Maria Orins	1853
P.Mangelschots	Molen van Rukkelingen	St.Pieters-Leeuw	stiefvader	Maria Orins	1838
J.Van Dalem	Molen	Schepdaal	echtgenoot	Maria Orins	1808

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen Fr. DEBRABANDERE, Verklarend woordenboek van de familienamen in België en Noord-Frankrijk (1993). Gemeentekrediet R. DE WOLF, Molenaars Orinx-Orins, Pajottenland.be: poort tot het Pajottenland H. HOLEMANS, Kadastergegevens: 1835-1985 Brabantse wind- en watermolens(1991). Ons Molenheem J. OCKELEY, De gedwongen lening van het jaar IV in de kantonale municiplaiteit Asse in Eigen schoon en De Brabander, 1983 (deel 3). p.531-577. H.TEMPERMAN, Le moulin à vent de Hoves et ses meuniers (1200-1903), in Annales du Cercle archéologique d'Enghien, 1976-'78 (deel 18). p. 317-332. Belgisch Rijksarchief Gemeentelijk archief Asse de nog bestaande molens in het Belgisch molenbestand verdwenen molens in het Belgisch molenbestand Voetnoten