Bert Haanstra

Bert Haanstra
Bert Haanstra in 1989
Algemene informatie
Volledige naam	Albert Haanstra
Geboren	31 mei 1916, Espelo
Overleden	23 oktober 1997, Hilversum
Nationaliteit	Nederlands
Beroep	Filmregisseur, etholoog en fotograaf

Albert (Bert) Haanstra (Espelo, 31 mei 1916 – Hilversum, 23 oktober 1997) was een Nederlands filmregisseur, etholoog en fotograaf die deelnam aan het Nederlands verzet in de Tweede Wereldoorlog.

Levensloop

Haanstra werd geboren in het aansluitende woonhuis van de openbare school de Bosschool te Espelo, waar zijn vader het hoofd van was.

Haanstra groeide op in verschillende plaatsen in Twente en Salland. Het grootste deel van zijn jeugd bracht hij door in het textielstadje Goor. Hij volgde in deze tijd de Rijkskweekschool in Hengelo (O) en was in dezelfde plaats enige tijd in opleiding bij de landelijk bekende fotograaf Staal. In 1934 ging hij in Amsterdam werken als persfotograaf. In de oorlogsjaren deed hij de schilderopleiding aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten te Amsterdam. Vanaf 1947 was Haanstra professioneel filmer.

Haanstra leidde tijdens de oorlog een clandestien bestaan als spionagefotograaf. Hij werkte als technisch tekenaar op het GEB-kantoor in Amsterdam, waar de lichtdrukkamer zorgde voor een dekmantel en als donkere kamer fungeerde voor zijn illegale werk. Haanstra ontwikkelde daar microfilms voor de geallieerden die gebruikt werden ter voorbereiding van bombardementen. Vanaf 1942 of 1943 maakte hij op 35mm film talloze foto's van kaarten van strategische doelen. Ook maakte hij uitvergrotingen van stempels waarmee stempelmakers vervalste papieren konden maken voor de PBC (de illegale Persoonsbewijzen Centrale, opgericht door Gerrit Jan van der Veen) als lid van de vervalsingsgroep. Hij heeft zich mogelijkerwijs ook aangesloten bij de fotografengroep "De Ondergedoken Camera"

Haanstra kreeg voor zijn films en documentaires tegen de honderd filmonderscheidingen. Zijn eerste film, De Muiderkring herleeft, kwam uit in 1949. In 1950 gaf filmproducent Piet van Moock Haanstra de gelegenheid een film te maken over een onderwerp naar eigen keuze. Het werd de succesvolle film Spiegel van Holland, die in 1951 de Grand Prix du Court Métrage won op het Filmfestival van Cannes. Daarna volgden successen als Fanfare (1958), Bij de beesten af (1972) en Dokter Pulder zaait papavers (1975). Zijn laatste speelfilm, Een Pak Slaag uit 1979 werd niet goed ontvangen. Later zou Haanstra verklaren dat hij zich mogelijk te veel had laten leiden door de ontroering over zijn aan de ziekte van Alzheimer lijdende moeder in die tijd, ook de hoofdpersoon uit de film leed daar aan.

Bestand:Uitreiking Oscar aan Bert Haanstra door Amerikaanse ambassadeur Ph. Young, Bestanddeelnr 911-3433.jpg

Uitreiking van een Oscar aan Bert Haanstra. Rechts echtgenote Nita Wijtmans.

Voor zijn documentaire Glas kreeg hij in 1960 een Oscar. Zijn films Alleman (1963) en Bij de beesten af werden voor diezelfde prijs genomineerd. Deze films, alsmede De stem van het water, tonen Haanstra's specialiteit: het op een geestige wijze portretteren van de samenleving. Hij schroomde daarbij niet, om sommige passages in zijn documentaires in scène te zetten.

Haanstra was Officier in de Orde van Oranje Nassau. Hij was getrouwd met Angenita (Nita) Wijtmans. Net als zijn ouders kreeg Haanstra in zijn laatste jaren de ziekte van Alzheimer. Hij overleed in Hilversum aan een longontsteking en ligt samen met zijn vrouw begraven op de Gemeentelijke Begraafplaats aan de Hilversumseweg in Laren. Hun kinderen zijn ook actief in de filmwereld: Jurre Haanstra componeert filmmuziek en Rimko Haanstra is filmregisseur.

Een aantal van zijn werken is op het filmfestival van Cannes vertoond:

• 1951: Miroirs de Hollande (onderscheiden met de "Grand Prix du- court métrage" )
• 1952: Panta Rhei
• 1954: Exploratieboren
• 1954: De opsporing van aardolie
• 1956: En de zee was niet meer
• 1957: Rembrandt schilder van de mens
• 1958: Fanfare

Filmografie van door Haanstra geregisseerde films

Zijn verzameld werk is uitgebracht op dvd, met enig begeleidend commentaar van Haanstra: "Bert Haanstra compleet" (10 dvd's).

• De Muiderkring herleeft (1949)
• Boer Pieterse schoot in de roos (1950) (camera)
• Spiegel van Holland (1950)
• Nederlandse beeldhouwkunst tijdens de late middeleeuwen (1951)
• Panta Rhei (film)|Panta Rhei (1952)
• Dijkbouw (1952)
• Ontstaan en vergaan (1953)
• Op zoek naar aardolie (1953)
• De Exploratieboring (1953)
• Het Olieveld (1954)
• Strijd zonder einde (1955)
• God Shiva (1955)
• En de zee was niet meer (1955)
• Rembrandt, schilder van de mens (1957)
• Over glas gesproken (1958)
• Glas (1958)
• Fanfare (1958)
• De zaak M.P. (1960)
• Zoo (1961)
• Delta phase 1 (1962)
• Alleman (1963)
• De stem van het water (1966)
• Retour Madrid (1968)
• Trafic (samen met Jacques Tati) (1971)
• Bij de beesten af (1972)
• Dokter Pulder zaait papavers (1975)
• Nationale parken... noodzaak (1978)
• Een pak slaag (1979)
• Vroeger kon je lachen (1983)
• Nederland (1983)
• Chimps onder elkaar (1984)
• Monument voor een gorilla (1987)
• Kinderen van Ghana (1988)

Werk in openbare collecties (selectie)

• Rijksmuseum Amsterdam

Literatuur

• Hans Schoots, Bert Haanstra, schilder, tekenaar, fotograaf. Noord-Scharwoude, 2014
• Hans Schoots, Bert Haanstra. Filmer van Nederland. Amsterdam, 2009
• Klaas Vos, Haanstra. Hilversum, 2000
• Jo Daems, Teder testament. De films van Bert Haanstra. Een biografie. Leuven, Amersfoort, 1996

Zie ook

• Bert Haanstra Oeuvreprijs

Externe links

• Officiële Bert Haanstra-website
• (en) IMDB
• Beelden van 'Zoo', Gemeentearchief Amsterdam
• 'Haanstra in Spionage' artikel NRC over Haanstra in WO II

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties

Werken van Bert Haanstra (selectie)