Humsterland

Humsterland is een streek en landschap in de provincie Groningen. Oorspronkelijk was het een Friese gouw die het noordelijk deel van het Westerkwartier besloeg. Mogelijk behoorde het aangrenzende deel van de huidige provincie Friesland, de tegenwoordige gemeente Achtkarspelen tot dezelfde gouw. Tegenwoordig wordt er alleen het noordelijke gedeelte van het Westerkwartier mee aangeduid, globaal de voormalige gemeente Oldehove.

Geschiedenis

Humsterland behoort tot de oudste cultuurlandschappen van West-Europa. Het wordt al genoemd in 786/787 wanneer ene Gotrikus land schenkt aan de abdij van Echternach aan de overzijde van de Lauwers in de gouw Hugumarchi in een dorp dat Chinicwirde (Kenwerd) genoemd werd. Hugumarchi, ook wel Hugmerki, betekent de marke van Hugas. Hugas is een oude naam voor de Chauken die in de Romeinse tijd ten oosten van de Eems woonden en wellicht ook in Groningen.

Tot de aanleg van dijken omstreeks 1100 na Chr. had het zeewater vrij spel in het gebied van Noord Friesland en Noord Groningen. Middag en Humsterland vormden hier natuurlijke eilanden.

Rond 800 na Chr. was het zelfs één van de dichtstbevolkte gebieden van Nederland. Het is bekend dat bijvoorbeelde de wierde van Niehove al zo'n 2200 jaar onafgebroken wordt bewoond.

Nadat rond 800 de Lauwerszee was ontstaan werd Humsterland een waddeneiland, met als hoofdplaats Suxwort. Zo'n 400 jaar later nam het aantal stormvloeden toe, waarna er een ringdijk rond Humsterland werd gelegd. Hierdoor werd het eilandkarakter van Humsterland nog versterkt. Het toenmalige Humsterland bestond uit drie kerspelen: Niehove, Oldehove en Saaksum.

Pas vanaf 1500 werd het Humsterland door dijken met het vasteland verbonden, waarna cisterciënzermonniken uit Aduard grote delen rond het eiland inpolderden. Het Humsterland kwam hierdoor aan het vasteland te liggen.

Opmerkelijk is dat in het Humsterland geen hoofdelingen zijn opgekomen, zoals wel in de andere Ommelanden. Humsterland was ook een van de eerste gebieden die een verbond sloot met de stad Groningen, in 1366. Waarschijnlijk was de invloed van de stad dusdanig dat deze de doorgroei van een lokaal geslacht blokkeerde.

Het omringende land is over een lange periode op de zee herwonnen door wierdenbewoners, monniken van het klooster Aduard, de familie Teenstra (Ruigezand) en tegenwoordig de waterschappen.

Middag en Humsterland hebben als "Middag-Humsterland" de status Nationaal Landschap en zijn voorgedragen voor de lijst van Werelderfgoed van de Unesco.

Wierden

In Humsterland liggen onder andere de wierden Aalsum, Balmahuizen, Barnwerd (Barwerd), Enum, Englum, Frytum (Fritum), Gaaikemaweer, Jensemaborg (Jensemabosch), Kenwerd, Korhorn, Niehove (en Rikkerdaheerd ten noorden ervan), Oldehove, Pama (aan de Frijtumerweg), Roetsum, Saaksum en Selwerd, alsook een zestal huisterpen langs de Heereburen en nog een aantal huisterpen elders in het Humsterland.