Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Wet (wetenschap)
Een wet in de wetenschap is een regel die een bepaalde wetmatigheid beschrijft in de natuur of de maatschappij.
Algemeen
Het begrip wet kan worden gebruikt in juridische zin en in wetenschappelijke zin. In juridische zin is een verzameling van dwingende regels waar men zich aan dient te houden, uitgevaardigd door een wetgevend orgaan. In de wetenschap is een regel die een bepaalde wetmatigheid beschrijft in de natuur.
Wetenschappelijke wetten, ook wel natuurwetten genoemd, die zijn vastgestelde wetmatigheden in bepaalde verschijnselen, die als universeel en onveranderlijk worden beschouwd. Deze wetten kunnen echter verworpen worden als nieuwe feiten het tegendeel bewijzen. Een wet verschilt van een hypothese, theorie, postulaat, principe, stelling etc., in zoverre dat een wet een analytische stelling is, meestal met een empirisch te bepalen constante. Een theorie kan zijn opgebouwd uit een verzameling wetten of juist zijn afgeleid uit de uitkomsten van een natuurwet.
Een wetenschappelijke wet wordt ontdekt door middel van waarnemingen en experimenten en vastgesteld. Zelfs het Nobelprijscomité kan niet op zekere dag bepalen dat de snelheid van het licht voortaan op 400,000 km/u wordt gesteld.
Soorten wetten
Wetenschappelijke wetten zijn er vooral op het gebied van de natuurwetenschap, maar zijn ook ontwikkeld in de geestes- en de socale wetenschappen. Wetten zijn enerzijds benoemd naar de verschijnselen, die zij beschrijven, en anderzijds veelal naar de geleerde, die de wet heeft ontdekt en geformuleerd. Zo komt het geregeld voor dat een wet verschillende benamingen heeft.
Behoudswet
De behoudswet is een begrip uit de klassieke natuurkunde en uit de scheikunde. Met een behoudswet wordt uitgedrukt dat een aantal eigenschappen van een systeem constant zijn als er geen externe factoren een rol spelen. Een behoudswet is het gevolg van een symmetrie. Behoud van impuls is het gevolg van translatiesymmetrie. Behoud van energie is het gevolg van symmetrie onder tijdverschuiving. En behoud van impulsmoment is het gevolg van rotatiesymmetrie. De perkenwet van Kepler, d.w.z. behoud van impulsmoment, wordt veroorzaakt door het feit dat de aantrekkende kracht van de zon alleen van de afstand afhankelijk is, d.w.z. er is bolsymmetrie.
Economische wetten
Naast natuurwetten worden er ook economische wetten onderkend. Een economische wet beschrijft bepaalde economomische wetmatigheden; bijvoorbeeld 'Als de vraag toeneemt, stijgt de prijs'.
- Wet van de afnemende meeropbrengst
- Paretoprincipe
Gaswetten
- Algemene gaswet of Wet van Boyle
- Wet van Avogadro
- Wet van Charles
- Wet van Dalton
- Wet van Gay-Lussac
- Wet van Pascal
Natuurwetten
Het is in de natuurwetenschap gebruikelijk wetmatigheden die lang de tand des tijds doorstaan hebben aan te duiden als wet, meestal tezamen met de naam of namen van de onderzoeker(s) aan wie het verband toegeschreven wordt. Wetenschapsfilosofen hebben vaak bezwaar tegen de term natuurwet, omdat in principe iedere schijnbare wetmatigheid niet meer dan een model is, dat bij nader onderzoek niet helemaal juist of misschien zelfs volledig fout kan blijken.
Niet-natuurkundige wetten
- Wet van Moore (computertechniek)
- Wet van Wirth (computertechniek)
- Wet van Godwin (Internet)
- Wet van Murphy (pseudowetenschap)
Wetten van het elektromagnetisme
Wetten van de thermodynamica
Er zijn hier drie bekende wetten
- Eerste wet van de thermodynamica ook wel "wet van behoud van energie" genoemd.
- Tweede wet van de thermodynamica
- Derde wet van de thermodynamica*
Tegenwoordig spreekt men ook wel van:
Universele wetten
Universele wetten worden met name gebruikt in de esoterie. Anders dan religieuze wetten zijn Universele Wetten geen voorschriften of geboden, maar beschrijven ze wetmatigheden op zowel het spirituele als het fysieke vlak.