Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Penning (munt)
 Zie ook : penning, voor andere betekenissen van "penning". |
Bredevoort-Lichtenvoorde-Borculo.
Een penning is een voorwerp dat in de numismatiek is omschreven als een niet geldend wettig betaalmiddel maar ter gebruik als herinnering, ter betaling van specifieke diensten of als kunstobject gemaakt. In de geschiedenis zijn er echter wel wettelijke betaalmiddelen geweest waarvoor de verzamelnaam penning bestond. Penningen zijn en worden gemaakt van verschillende soorten materialen. Veel voorkomende materialen zijn: zilver, brons, koper, metaal, nikkel, goud en kunststof. Penningen worden ontworpen door een medailleur.
In de numismatiek kunnen er globaal drie stromingen worden onderscheden, te weten:
- Historische (waardevolle) penningen
- Betaal en/of consumptiepenningen
- Kunstpenningen
Binnen de differentiatie van deze stromingen kunnen de volgende soorten worden onderscheden.
- rekenpenningen (voor het rekenen met een abacus of rekenbord);
In tegenstelling tot de oorspronkelijke abacus lopen op het middeleeuwse rekenbord de lijnen horizontaal en mogen de rekenpenningen niet alleen tussen, maar ook op de lijnen gelegd worden. Het principe is hetzelfde. Een rekenpenning op de onderste lijn is 1 waard, op de volgende lijn 10, op de daarop volgende lijn 100, enzovoort. De vakken tussen de lijnen geven de penningen een waarde van 5, 50, 500, enzovoort. Op deze manier kon men getallen uitbeelden.
- gaspenningen en elektriciteitspenningen, ter afrekening in een muntmeter;
- penningen of munten voor parkeren, speelautomaten, golfballenautomaten, autowasstraten en andere diensten waarvoor een gecontroleerde lokale afrekening wordt geregeld;
- consumptiepenningen, doorgaans van kunststof, voor het afrekenen van consumpties bij bedrijven of evenementen,
- herdenkingspenningen, uitgegeven ter gelegenheid van een bijzondere gebeurtenis;
- penningen uitsluitend als kunstvorm bedoeld. Deze kunstvorm kan verschillende soorten uitbeeldingen bevatten.
Herdenkingspenningen is een vrij algemeen gebruikte term voor penningen die ter gelegenheid van een specifieke gebeurtenis zijn gemaakt. Een aantal belangrijke stromingen binnen deze herdenkingspenningen zijn: Universiteitspenningen, Geneeskundepenningen, Gildenpenningen, Prijspenningen, Vroedschapspenningen. Deze stromingen bevatten penningen die hieraan gerelateerde onderwerpen hebben. Voorbeelden zijn jubilea, openingen, overlijden (begrafenispenning), herdenking van specifieke gebeurtenissen.
Historisch
De zilveren penning werd als munteenheid geïntroduceerd in het midden van de achtste eeuw, onder de Pepijn de Korte, de hofmeier die de laatste telg van het nominale koningsgeslacht van Frankrijk, de Merovingen aan de kant schoof, en de vader was van Karel de Grote. De Franse naam van de munt, 'denier', geeft de afkomst aan: dat was de Romeinse denarius, die echter sinds het jaar 290 niet meer was aangemunt.
In Groot-Brittannië werd de penning nagevolgd door koning Offa van Mercia omstreeks 785. Deze munt heette penny, mogelijk naar het Oudhoogduits 'Phant' ('Pand'), en van dat woord is 'penning' een afleiding. Ook in de Nederlanden is de denier nagevolgd, het eerst in het rijke Dorestad (bij Wijk bij Duurstede) in het midden van de achtste eeuw. De grootte was zo'n 20 millimeter, met op de voorzijde het portret en/of de naam van de koning en op de achterzijde een tekst en een symbool, bijvoorbeeld een kruis of een kerk.
Van de achtste tot de dertiende eeuw bleef de penning bij ons een gangbaar betaalmiddel. Deze zilveren munt, waarvan onder Karel de Grote het gewicht werd gesteld op 1/240 deel van een Karolingisch pond (circa 1,8 gram), werd later steeds lichter, dus minder waard. In het gehele rijk van Karel de Grote werd hetzelfde type munt geslagen (zilveren denier). Maar aan het eind van de negende eeuw begint het Karolingische Rijk macht te verliezen, en de aanmunting in Nederland houdt op. In de elfde eeuw beginnen de Utrechtse bisschoppen weer met het vervaardigen van penningen. Pas na 1250 worden in de Nederlanden grotere munten geïntroduceerd, sterlingen, dubbele sterlingen en groten (een groot was 8 of 12 penningen waard). Gouden munten werden pas in het begin van de veertiende eeuw geslagen. Tenslotte verdween na 1500 de penning ook als rekenmunt uit de Nederlandse economie.
Maar daarna, tot in de 18e eeuw was het woord penning ook een gewone aanduiding voor muntgeld. Ook in het huidige spraakgebruik komt de penning nog in vele uitdrukkingen voor, zoals 'op de penning zijn', 'het penningske der weduwe', 'penningmeester' en andere.
Zie ook
- Geuzenpenning
- Geuzenpenning (prijs)
- Geuzen- en aanverwante penningen
- Tiende Penning
- Dertiende penning
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Penning op Wikimedia Commons.
