Shock

Een shock is een acute levensbedreigende toestand waarbij de druk in de bloedvaten te laag is om de vitale lichaamsfuncties in stand te houden. De doorbloeding en dus de zuurstofvoorziening van het hart, de hersenen en andere organen komen hierdoor in het gedrang wat snel resulteert in het afsterven van cellen. De klassiek geneeskundige definitie van het begrip luidt: Een shock is een discrepantie tussen het vaatvolume en de vaatinhoud.

Normaal is er een vaste verhouding in het lichaam tussen het volume van en de inhoud in de bloedvaten. Bij een shock raakt deze verhouding verstoord.

Shock is een syndroom en kan verwijzen naar verscheidene aandoeningen. Naar gelang de oorzaak verdelen we shock in hypovolemische, cardiogene, obstructieve en distributieve shock. Emotionele of psychologische shock zoals vaak vermeld in nieuwsberichten over verkeersongevallen duidt op een mentale toestand na een traumatische gebeurtenis en is geen acute levensbedreigende toestand.

Soorten shocks

Hypovolemische shock

Een hypovolemische shock wordt veroorzaakt door een te laag volume bloed in de bloedvaten. De bloeddruk daalt door grote bloedingen, brandwonden of ander excessief verlies van lichaamsvochten.

Cardiogene shock

Een cardiogene shock wordt veroorzaakt door een probleem bij het rondpompen van het bloed door het lichaam. Een hartinfarct met verlies van pompfunctie, slechte werking van de hartkleppen, ritmestoornissen of harttamponade zijn hier de mogelijke oorzaken.

Distributieve shock

Een distributieve shock wordt veroorzaakt door een probleem in de verdeling van het bloed. De bloedvaten gaan teveel openstaan zodat er relatief te weinig vulling is van het vaatbed en de druk wegvalt.

Enkele voorbeelden:

• Neurogene shock: bij een ruggenmerg- of hersenletsel
• anafylactische shock: bij een allergische reactie
• Septische shock: bij een bacteriële infectie

Obstructieve shock

Een obstructieve shock wordt veroorzaakt door een blokkering van een groot bloedvat waardoor het hart harder moet pompen en/of het bloed een bepaald deel van het lichaam niet kan bereiken. Een obstructie ontstaat door een bloedstolsel dat vast komt te zitten (bijvoorbeeld bij een grote longembolie) en/of door externe druk op de bloedvaten.

Symptomen

Het lichaam tracht het gebrek aan zuurstof te compenseren door enkele correctiemechanismen. Het hart pompt het bloed sneller rond, de ademhaling versnelt en de minder belangrijke organen zoals de huid krijgen minder bloed. Het lichaam reageert op het probleem en het slachtoffer wordt rusteloos en angstig.

• Bewustzijn: De persoon is vaak angstig, verward, gespannen en gedesoriënteerd. Indien de situatie niet verbetert wordt hij door afnemende circulatie van de hersenen suffer en verwarder en zal hij uiteindelijk het bewustzijn verliezen.
• Huid: Door de verminderde bloeddoorstroming ziet de huid er bleek of blauwachtig uit. De huid voelt vaak koud en klam aan maar is toch zweterig. Kenmerkend is dat het zweet niet terugkomt, indien dit wordt weggeveegd.
• Ademhaling: De ademhaling is versneld en kan oppervlakkig of luidruchtig zijn. In zeer ernstige gevallen kan de ademhaling vertragen door uitputting van het lichaam.
• Pols: De pols is vaak zwak voelbaar en versneld. Bloeddrukmeting zal een lage bloeddruk tonen.

Handelingen

Een persoon die in shock is of dreigt te gaan heeft onmiddellijk medische hulp nodig.
Voor een leek wordt het volgende geadviseerd:

• verwittig steeds eerst de hulpdiensten
• stel het slachtoffer gerust
• vermijd drukte, spanning en bruuske bewegingen
• breng de persoon in liggende toestand
• breng de benen omhoog (uitgezonderd cardiogene shock)
• breng bij ernstige ademhalingsmoeilijkheden het bovenlichaam rechtop
• voorkom afkoeling met een deken
• geef nooit iets te eten of te drinken

Psychische shock

Bij een ongeval hoor je soms dat een slachtoffer in shock verkeert. Hiermee wordt bedoeld dat het slachtoffer psychologisch is aangedaan door het ongeval, bijvoorbeeld wanneer hij een ongeval heeft overleefd waarbij iemand anders om het leven is gekomen. Dit type shock mag dus niet verward worden met de medische betekenis van het woord shock.

Bronnen

• Auteur onbekend, Brussel 2005 Handboek voor de hulpverlener-ambulancier. Niet gepubliceerde cursus van FOD volksgezondheid, veiligheid van de voedselketen en leefmilieu.
• Shock, online geraadpleegd op 3/5/2007 [1]