Tijdperken in modelbouw (modeltreinen)

Om de indeling van de modelspoorhobby in tijdvakken mogelijk te maken, is het systeem met tijdperken bedacht (Duits: Epoche). Er zijn een aantal systemen, maar de meeste grote fabrikanten (ook van huisjes en auto's) gebruiken het systeem volgens MOROP-norm NEM 800. Dit systeem werd in 1968 in het tijdschrift „Miniaturbahnen“ (miba) geïntroduceerd en geeft een verdeling aan in tijdvakken aan de hand van grootschalige veranderingen, zoals het invoeren van een nieuw nummersysteem bij de DB in 1968. De tijdperkindeling kan daarom per land enigszins verschillen.

Er is soms ook kritiek op de gekozen indeling. Mede daarom is er per tijdperk weer een onderverdeling gemaakt, zodat er nog meer bepalende gebeurtenissen bij betrokken konden worden.

Tijdperk I

Tijdperk I begint bij de eerste spoorlijnen (zo omstreeks 1835) en loopt tot ongeveer 1920. Deze tijd wordt vaak aangeduid als de "Länderbahn"-tijd, aangezien er met name in Duitsland alleen (kleine) spoorwegmaatschappijen waren per (later Bonds-)land. Voorbeelden hiervan zijn de Königlich Bayerische Staatsbahn (K.Bay.Sts.B.) en de Königlich Württembergische Staats-Eisenbahnen (K.W.St.E.). Iedere maatschappij had z'n eigen kleurstelling en personenrijtuigen werden vaak per klasse in een andere kleur geschilderd. De locomotieven zijn vrijwel allemaal stoomlocs; pas tegen het einde van dit tijdperk kwamen de eerste elektrische locomotieven.

Indeling in Duitsland

• Periode Ia: 1835 - 1870 (Begin van de spoorwegen)
• Periode Ib: 1870 - 1890 (De Pruisische spoorwegmaatschappij wordt een staatsbedrijf)
• Periode Ic: 1890 - 1909 (Grote technologische ontwikkelingen)
• Periode Id: 1909 - 1920 (Start van het Deutscher Güterwagenverband, oorlogstijd en hyperinflatie)

Indeling in Oostenrijk

• Periode Ia: 1837 - 1858
• Periode Ib/c: 1858 - 1884
• Periode Id: 1884 - 1891
• Periode Ie: 1891 - 1913
• Periode If: 1913 - 1920

Indeling in Zwitserland

• Periode Ia/b: 1844 - 1882
• Periode Ic: 1882 - 1902
• Periode Id: 1902 - 1920 (Oprichting van de SBB)

Tijdperk II

Tijdperk II loopt ongeveer van 1920 (oprichting van de Deutsche Reichsbahn) tot 1945/1949. Dit wordt voor de Duitse spoorwegen ook wel de Reichsbahnzeit genoemd. In deze tijd verdwenen vrijwel alle kleinere spoorwegmaatschappijen en werd er een landelijke kleurcodering voor rijtuigen ingevoerd. Personenrijtuigen werden bruingroen en goederenwagens roodbruin geschilderd. Het was de laatste grote bloeitijd van de stoomlocomotief. Periode IId (1945 - 1949) is tamelijk bijzonder in deze indeling, aangezien een groot deel van het materieel en de infrastructuur verwoest waren. Deze periode wordt in de modelbouw slechts zeer zelden als thema gebruikt.

Indeling in Duitsland

• Periode IIa: 1920 - 1926 (De Länderbahnen gaan op in de Deutsche Reichsbahn, in 1924 wordt de Deutsche Reichsbahn Gesellschaft (1924) opgericht; veel locs hebben nog wel de kleuren en opschriften uit de Länderbahn-tijd)
• Periode IIb: 1926 - 1937 (Invoering van eenheidskleuren voor locomotieven (bijvoorbeeld het bekende zwart/rood voor stoomlocs); een nieuw nationaal nummersysteem; elektrificatie in het zuiden in Duitsland)
• Periode IIc: 1937 - 1945 (De Deutsche Reichsbahn wordt een staatsbedrijf; aansluiting en overname van de Oostenrijse BBÖ; introductie van de rijksadelaar (vaak met hakenkruis) op locs en rijtuigen; oorlogstijd)
• Periode IId: 1945 - 1949 (Direct na de oorlog; treinen samengesteld uit overblijfselen; periode eindigt met de oprichting van de DB in West-Duitsland en het zelfstandig bedrijf in de DDR)

Indeling in Oostenrijk

• Periode IIa: 1920 - 1928
• Periode IIb: 1928 - 1938
• Periode IIc: 1938 - 1945

Indeling in Zwitserland

• Periode IIa: 1920 - 1928 (Elektrificatie van de hoofdlijnen)
• Periode IIb: 1928 - 1937 (Ingebruikname van de SBB Ae 4/7)
• Periode IIc: 1937 - 1945 (Ingebruikname van de Rote Pfeil (vanaf 1935); economie onder druk door de oorlog; de meeste stoomlocs verdwijnen door tekort aan kolen)

Tijdperk III

Tijdperk III loopt van ca. 1945/1949 tot 1968, 1970 of 1975. Dit verschilt dus enigszins per land. In de BRD wordt de DB (Deutsche Bundesbahn) opgericht; in de DDR de DR (Deutsche Reichsbahn). Het tijdperk wordt vaak aangeduid als de naoorlogse tijd, of de Wirtschaftswunder-tijd (de tijd van enorme economische vooruitgang in met name West-Duitsland (BRD), voor een groot deel te danken aan het Marshall-plan). Deze tijd kenmerkt zich door een grote verscheidenheid aan materieel. Voor zover nog voorhanden, werd, zeker in het begin, alles wat na de oorlog nog enigszins reed ingezet. In de loop van de jaren werd echter steeds meer door nieuwbouw vervangen. Stoomlocomotieven kwamen nog veelvuldig voor. Er werden zelfs nog nieuwe modellen ontwikkeld zoals de BR 23 en de BR 10. Langzaam maar zeker werden deze echter toch verdrongen door de praktischere diesel- en elektrische locs. De nummering bleef onveranderd; er werden alleen bij nieuwe traktievormen letters geïntroduceerd (E voor elektrische loks, V voor verbrandingsmotorlocs enz.). Deze periode is, door de grote verscheidenheid aan materieel, bij modelbouwers zeer geliefd.

Indeling in West-Duitsland (BRD)

• Periode IIIa: 1949 - 1956 (Opschrift Deutsche Bundesbahn volledig uitgeschreven op locs en rijtuigen)
• Periode IIIb: 1956 - 1968 (Opschrift afgekort naar DB en in een logo weergegeven (de zgn. Keks). De eerste klas werd afgeschaft. De tweede klas werd eerste klas; derde werd tweede. De aanduiding derde klas verdween dus.)

Indeling in Oost-Duitsland (DDR)

• Periode IIIa: 1949 - 1956 (De spoorwegen kwamen na de oorlog weer op gang)
• Periode IIIb: 1956 - 1970 (De eerste klas werd afgeschaft. De tweede klas werd eerste klas; derde werd tweede. Invoering van driepunts frontseinverlichting)

Indeling in Oostenrijk

• Periode IIIa: 1945 - 1952
• Periode IIIb: 1952 - 1956
• Periode IIIc: 1956 - 1975

Indeling in Zwitserland

• Periode IIIa: 1945 - 1956 (Ingebruikname van lichte intercity's en de SBB Re 4/4 I; einde van het reguliere stoombedrijf)
• Periode IIIb: 1956 - 1970 (Ingebruikname van de SBB Ae 6/6 en de SBB RBe 4/4 EW I / II)

Tijdperk IV

Tijdper IV loop van 1968/1970/1975 tot ca. 1990. Kenmerkend is de invoering van de internationale UIC-nummering (ook wel computernummering genoemd). In Duitsland kregen de internationale/TEE-treinen en Intercity's een rood/beige en oceaanblauw/beige kleurstelling. De laatste stoomlocs verdwenen uit de dienstregeling (in de DDR echter pas in 1988).

Indeling in West-Duitsland (BRD)

• Periode IVa: 1968 - 1980 (UIC-Nummering; Computernummering op locomotieven; IC met alleen 1e klasse in plaats van de TEE; Nieuwe oceaanblauw/beige kleurstelling)
• Periode IVb: 1980 - ca. 1985 (IC met 2 klasses, de meeste vooroorlogse locs verdwijnen)
• Periode IVc: ca. 1985 - 1990 (Eerste rode treinstellen; komst van de Inter City Experimental (de latere Inter City Express of ICE), de laatste vooroorlogse locs, van de serie 194, verdwijnen)

Indeling in Oost-Duitsland (DDR)

• Periode IVa: 1965 - 1980 (UIC-Nummering, Computernummering op locomotieven; nieuwe kleurstelling voor locs in rood en oranje)
• Periode IVb: 1980 - 1990 (Nieuwe kleurstelling voor rijtuigen)

Indeling in Oostenrijk

• Periode IVa: 1970 - 1980
• Periode IVb: 1980 - 1990

Indeling in Zwitserland

• Periode IVa: 1970 - 1980 (Ingebruikname van de EW III)
• Periode IVb: 1980 - 1990 (Ingebruikname van de EW IV)

Tijdperk V

Tijdperk V loopt van 1990, het jaar dat de DR en de DB samengingen, tot ca. 2005/2007. De DB werd gaandeweg geprivatiseerd en er ontstond een wildgroei aan kleinere, particuliere spoorwegmaatschappijen, die vooral op kleinere trajecten (die door de DB niet meer rendabel geacht werden) rijden. Door deze nieuwe maatschappijen is er ook weer een grote verscheidenheid aan kleurstelingen, net als in de Länderbahn-tijd. De van oorsprong Amerikaanse trend om de zijkanten van locs en wagens als reclameplaats te verhuren vond z'n doorgang naar Europa, waardoor het kleurenpalet nog bonter werd. Op de internationale lijnen kwamen nieuwe namen, zoals bijvoorbeeld de EuroCity en de InterCityNight, en locs die op verschillende stroomsystemen kunnen rijden. Met de komst van deze locs kunnen de treinen bij de grens gewoon doorrijden en hoeft er niet meer van loc gewisseld te worden.

Indeling in Duitsland

• Periode Va: 1990 - 1994 (De nieuwe DB, de 2e "oude" Duitse spoorwegen (DR en DB) bestaan nog deels naast elkaar en komen soms nog in oude kleurstelling voor)
• Periode Vb: 1994 - 2000 (Oprichting van de Deutsche Bahn AG en invoering van het nieuwe wit/rode DB-logo)
• Periode Vc: 2000 - 2006

Indeling in Oostenrijk

• Periode Va: 1990 - 2000
• Periode Vb: 2000 - 2005

Indeling in Zwitserland

• Periode Va: 1990 - 2000 (Ingebruikname van de SBB Re 460)
• Periode Vb: 2000 - heden (er is nog geen concrete norm voor overgang naar Tp VI)

Tijdperk VI

Tijdperk VI loopt vanaf ca. 2005/2007 tot heden. Er is een nieuwe richtlijn in de UIC-nummering, waarbij niet meer de maatschappij maar het land als kenmerk gebruikt wordt. Zo wordt "80 DB" bijvoorbeeld "80 __D__-DB". Bij locomotieven wordt, net als bij de wagens, nu een 12-cijferig UIC-nummer gebruikt.

Vanaf 2009 gebruiken alle grote modelbaanfabrikanten Tijdperk VI als aanduiding voor modellen met de nieuwe nummering.