Oleg Popov

Oleg Konstantinovitsj Popov (Russisch: Оле́г Константи́нович Попо́в) (Moskou, 31 juli 1930) is een beroemde clown. Hij staat ook bekend als „the sunshine clown”.

Popov is clown, mimespeler, koorddanser en jongleur. Zijn optredens staan in de Russische „Ivanoesjka”-clowntraditie, een soort tragikomische combinatie, waarbij de clown dom lijkt te zijn, maar het toch niet is. Popov was ook acteur in de film Oblomov, waarin hij de rol van Zachar vertolkt (Michalkov, 1979).

Leven

Popov is de zoon van een horlogemaker. Hij werd geboren in Vyrubova Kuntsevskiy in de omgeving van Moskou (het dorp is nu opgenomen in de stadswijk Odintsovo Odintsovo, regio Moskou). Het gezin verhuisde later naar Obiralovku, waar Olegs grootouders toen woonden. Nog later vestigde het gezin zich in Moskou in de omgeving van het Dynamo-stadion.

In 1943 was Popov leerling in de drukkerij Pravda, maar het volgende jaar ging hij zich bezighouden met acrobatiek en ging hij naar de Russische Staatsschool voor Circuskunsten te Moskou. Daar studeerde hij in 1949 af en hij begon zijn carrière in het Moskou Circus op de Tsvetnoy Boulevard als koorddanser. In 1951 debuteerde hij als circusclown in Saratov.

In 1952 trouwde Oleg Popov met Alexandra (’Sanja’) Ilinitsjna (1932–1990), een violiste uit het circusorkest. Haar dochter Olga is Popovs enige kind.

Partijleider Nikita Chroetsjov zag in het Staatscircus een instrument voor de propaganda, en stuurde het circus in 1956 op tournee naar de westerse wereld. Onder begeleiding van KGB-agenten, die moeten verhinderen dat de artiesten vluchten, reizen zij naar Brussel, Monte Carlo, München, Frankfurt en Berlijn. De jonge clown Popov werd als hoofdclown uitgekozen voor de tournee. De circusartiesten staan verbaasd over de westerse luxe. Popov krijgt het lof van de Europese pers en de hoogste Sovjetonderscheidingen bij de terugreis. Deze optredens brachten hem wereldberoemdheid.

Vanaf 1959 treedt het staatscircus ook buiten Europa op, in Japan en Australië. In 1961 reist het Staatscircus voor het eerst naar de Verenigde Staten. De Madison Square Garden in New York was elke avond uitverkocht. Popov verdiende in die tijd als beroemdheid 25 dollar per dag.

Tijdens de Cuba-crisis in 1962 stuurde het Kreml het Staatscircus per schip op propagandatour naar Cuba. Het publiek in Havana was wel enthousiast, maar de circusartiesten zelf waren minder tevreden. In de plaats van een loon, kregen zij voedsel en onderdak. Zij traden op voor soldaten en moesten overdag zelf uniformen dragen. Popov herinnert zich hierover: „Het waren absurde tijden!”.

Op het jaarlijkse Moomba Festival in Melbourne, Australië, wordt elk jaar iemand verkozen in de Moomba monarchie. Popov werd benoemd tot King of Moomba in 1971.

In 1972 maakte Popov zelfs carrière op televisie. Zijn programma Budilnik op zondagmorgen de aandacht van grote en kleine toeschouwers in de hele Sovjetunie. Hij werd zo populair dat men zelfs een chocoladetaart in de handel bracht met een portret van hem op de doos. Ook zo verdiende het Sovjetregime aan hem.

In 1989 werd bij Alexandra kanker vastgesteld. Terwijl Popov in Hamburg optrad, overleed Alexandra in 1990 in Moskou. Indien hij naar de begrafenis zou zijn gereisd, zou men de tournee stoppen, en zou Popov het levensonderhoud van het hele circus in gevaar gebracht hebben. Men overtuigt hem ervan te blijven. Dagenlang weent hij achter het podium. Hij stuurde geld naar de dochter Olga om de begrafenis te regelen.

In 1991 leerde hij de 32 jaar jongere Duitse, Gabriela (’Gabi’) Lehmann, kennen. Zij huwden in Breda (Nederland); het huwelijk werd geregistreerd door toenmalig burgemeester Ed Nijpels. Hoewel Popov sinds 1991 in Duitsland in Egloffstein in de omgeving van Neurenberg woont, spreekt hij alleen Russisch.

Popov maakte in 2006 bekend dat hij zijn carrière in 2007 zou stoppen, maar in 2008 trad hij nog op bij het Kerstcircus op het Malieveld in Den Haag. Hij werkte toen samen met goochelaar/tv-presentator Hans Kazàn. Ook trad hij nog op op het veertiende Internationale Circusfestival in 2009 in Enschede. In 2010, ter gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag en zestigjarig jubileum als artiest, trad hij nog eens op in het Groot Kerstcircus van de familie Smitt in Den Haag, van 17 december 2010 tot en met 3 januari 2011.

In 2001 zei producent Willem Smitt in de Volkskrant over Popov:

„Wat Chaplin was voor de film, is Popov voor het circus. De aller-, allergrootste.”

Erkenningen

1969: Volkskunstenaar van de USSR.
1982: De gouden clown van Monte Carlo (ook bekend als de „Oscar van de circuswereld”), overhandigd door vorstin Gracia Patricia, beter bekend als Grace Kelly.

Weblinks

http://www.oleg-popov.com/
(de) Der Spiegel, 4 februari 1959, Der Staatsclown (titelverhaal)
(de) Holger Reischock, in: Berliner Zeitung, 8 september 2001, Herz in der Hand
(de) Biografie Oleg Popov