Hofje het Javalaantje

Hofje het Javalaantje ligt in de wijk Willemspark II, in Den Haag. Het ligt tussen de Frederikstraat en de Koninginnegracht. De grenzen van dit deel van Archipel & Willemspark worden gevormd door de Koninginnegracht, de Javastraat, de Schelpkade en de Mauritskade/dr. Kuyperstraat. Het ligt dus net buiten de vroegere Haagse singels, waarvan de Mauritskade er één was. Het ligt ook buiten het ‘echte’ Willemspark, dat aan de andere kant van de Nassaulaan ligt, de vroegere grens van het park van koning Willem II. Dit park is in de jaren 50 van de 19e eeuw bebouwd, volgens een gemeentelijk plan.

Willemspark II kwam grotendeels tussen 1862 en 1900 tot stand. De aanleg ervan vloeide niet, zoals bij Willemspark I of de Archipelbuurt, voort uit een door het gemeentebestuur ontworpen stadsuitbreiding, maar was het gevolg van initiatieven van particuliere bouwers. Het was niet een formeel geplande uitleg, maar de toen bestaande verkaveling van slootjes en wegen die bepalend is geweest voor het huidige stratenpatroon.

Volgens Gerardus van der Leeuw (Handelingen van de Gemeenteraad, 1871) hebben hij en consorten in 1862 de sloot achter de Frederikskazerne en de grond daaromheen gekocht op een publieke veiling. Het ging om meer dan één perceel. Bij het kadaster is in 1863 geregistreerd dat Pieter Antonius Haring, tuinder en broer van de in 1859 overleden kastelein van herberg den Zoeten inval, een stuk tuingrond heeft verkocht aan “Gerardus van der Leeuw en consorten”, ongeveer op de plaats waar nu het hofje ligt. Hier worden tussen 1863 en 1865 twee rijen van 15 huisjes gebouwd. De oprichting van deze 30 huisjes wordt in 1866 officieel kadastraal geregistreerd.

De leefomstandigheden in de huisjes bij de sloot, die "een aanhoudend onaangename reuk opgeeft" volgens een ingezonden stuk van 3 mei 1866 in het Dagblad van Zuid-Holland en ’s-Gravenhage, zijn bepaald niet optimaal te noemen. De huisjes zijn klein en gehorig en hebben geen sanitair. Op 8 augustus 1868 verschijnt in dezelfde krant een ingezonden stuk met de volgende inhoud: “Door mijne betrekking werd ik dezer dagen gebragt in het Hofje van de Leeuw, in de Javalaan. Daar wonen 30 huisgezinnen en wel is er in dat Hofje een pomp, maar het water er van is niet te gebruiken. [ ]”.

In 1871 is voor het eerst sprake van bestrating van de Javalaan, waaraan het hofje is gebouwd. Rond 1874 krijgen de woningen elk een eigen erfje. Tussen 1874 en 1879 worden twee kopwoningen, die qua indeling afwijken van de reeds bestaande huisjes, tegen de twee rijen huisjes aan gebouwd (zie: kadastrale leggers).

Toen in 1901 de Woningwet in werking trad werd algehele restauratie voorgeschreven, onder bedreiging met onbewoonbaar verklaring. In 1910 krijgt J.L. van der Leeuw van de gemeente blijkbaar het bevel verbeteringen aan te brengen aan de huisjes.

Het hofje wordt in 1912 verkocht aan Abraham en Cato Sanders (broer en zus, ieder de helft). Abraham werkt in de bouw. In 1912 zijn, blijkens een gemeentelijk proces verbaal, n.a.v. een besluit van B&W uit 1911, aanbouwen aan de huisjes gemaakt met daarin sanitaire voorzieningen. Waarschijnlijk overlijdt Abraham Sanders voortijdig. Zijn helft van het hofje gaat in 1912 naar zijn zuster Cato (1886-1943). Cato trouwt met Adolf Mulder Canter (1879-1943). Hun dochter Lena (1908-2006) trouwt met Jacques Wallega. Lena Wallega-Mulder Canter erft het hofje na de Tweede Wereldoorlog. Zij is de laatste eigenaar van het hofje als geheel. Tot in de jaren 70 van de 20e eeuw wordt gesproken over het hofje van (de weduwe) Wallega.

In mei 1980 staat boven de notulen van de VvE bijeenkomst van het hofje nog in het briefhoofd ‘Hofje van Wallega’. In deze vergadering wordt gevraagd het briefhoofd te willen wijzigen, omdat er historische bezwaren tegen zijn. Het verzoek wordt gesteund. In 1981 is het briefhoofd veranderd in ‘Hofje ’t Javalaantje’. In 2006 werd het hofje een gemeentelijk monument. De hele wijk was toen al beschermd stadsgezicht.