Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Lookalike (fonds)
Een lookalike, look-alike, ook wel namaakgoededoel of namaakfonds,[1][2] is een organisatie die donaties opstrijkt door mee te varen op de naamsbekendheid, betrouwbaarheid en populariteit van een gevestigde en erkende charitatieve organisatie.[3] De organisatie maakt gebruik van verwarring bij de consument die ontstaat als gevolg van de sterke gelijkenis, meestal door imitatie van de naam, logo en huisstijl.[2][4] In veel gevallen wordt de collecte grotendeels niet besteed aan hetzelfde charitatieve doel.[2]
Nederland
Toezicht en omvang lookalikes
In Nederland hoeven stichtingen en fondsen slechts een beperkte verantwoording af te leggen over hun fondsenwervende activiteiten en hun doelbestedingen. Look-alike organisaties kennen doorgaans geen erkenning van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF), het toezichthoudend orgaan, waardoor het toezicht op de bestemming van de collectegelden vaak onbekend of onduidelijk is. In 2003 schatte het CBF dat in Nederland tien tot twintig lookalikestichtingen zo'n 50[5] tot 75[6] miljoen euro ophaalden.
Ontwikkeling 1998–2012
In 1998 waarschuwde de Consumentenbond dat de erkende Alzheimer Stichting verward kon worden met de Amerikaanse organisatie Internationale Stichting Alzheimer Onderzoek (ISAO), en het erkende KWF Kankerbestrijding) verward kon worden met het Wereld Kanker Onderzoeks Fonds (WKOF).[7] Het WKOF behaalde jaren later alsnog het CBF-keurmerk, maar raakte dat in 2012 weer kwijt na verzwaarde eisen.[8] Het was onduidelijk hoeveel geld besteed werd aan onderzoek en voorlichting, en hoeveel ging naar de Amerikaanse oprichters Marilyn Gentry en Jerry Watson.[2] Het College van Beroep van toezichthouder CBF stelde echter het CBF in het ongelijk, waardoor het WKOF in 2013 weer het CBF-Keur kon dragen.[9]
In 2000 oordeelde de Haagse kantonrechter dat het Nationaal Hartfonds zijn naam moest veranderen, op aandringen van de Nederlandse Hartstichting dat zijn inkomsten met 1 miljoen gulden zag afnemen vergeleken met een jaar eerder.[10] In december 2001 stelden de Tweede-kamerleden Niederer en Terpstra een aantal Kamervragen aan de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en staatssecretaris van Justitie over het bestaan van Look-alikes van organisaties met het CBF-Keur.[11][noot 1] Staatssecretaris Vliegenthart antwoordde dat het de taak is van het CBF om het publiek hier over te informeren. En wees erop dat het Openbaar Ministerie kan optreden op grond van artikel 297 van boek 2 van het Burgerlijk Wetboek.[noot 2] In februari 2004 stelde staatssecretaris Ross-van Dorp in antwoord op kamervragen dat het bestaan van deze organisaties een particuliere aangelegenheid is, en dat de sector primair zelfregulerend moet zijn.[12][noot 3] Wel werd het CBF per 2003 aanvullende subsidie toegezegd om deze functie beter uit te kunnen voeren.
Onderzoeken Argos 2012–2013: netwerk-Pluut
In 2012 gaven zeven grote goededoelenfondsen (met een keurmerk van het CBF) in het onderzoeksjournalistieke radioprogramma Argos aan last te hebben van look-alikes: Koningin Wilhelmina Fonds, de Nederlandse Hartstichting, de Stichting Diabetes Fonds, Alzheimer Nederland, de Stichting MS Research, de Parkinson Vereniging en het Reumafonds.[13] In mei 2013 berichtte Argos opnieuw over de zeven lookalikes, waaronder over verstrengeling van belangen door overlappende bestuursfuncties tussen de verschillende organisaties, hetgeen een netwerk aan het licht bracht. Volgens het programma zou de Haagse zakenman Roland Pluut een spil zijn bij een aantal van de organisaties.[2] Pluut kreeg kritiek van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, wiens bestuurslid en oud-voorzitter Cees Renckens schreef dat Pluut zeker zeven fondsenwervende 'goede doelen' had opgericht en geld had doorgesluisd naar bevriende en eigen bedrijfjes en een buitenlandse stichting.[14][15] In een kort geding aangespannen door Pluut werd de Vereniging gesommeerd tot het plaatsen van een rectificatie met betrekking tot punten die ze niet voldoende kon onderbouwen. De rechter achtte het niet onrechtmatig dat Pluut het "meesterbrein achter deze trucendoos" werd genoemd en dat de fondsen die de niet-reguliere geneeskunde ondersteunden gekwalificeerd werden als "kwakfondsen". Tevens vond de rechter dat Pluut onvoldoende onderbouwde waarom hij niet als de "initiator" genoemd kon worden van de drie organisaties (Nederlands Hartfonds; Nederlandse Reumastichting en; Kanker Behandeling en Preventie).[noot 4]
Hieronder staan de zeven organisaties genoemd waarvan Argos en Renckens berichtten dat die deel uitmaken van het lookalike-netwerk van Pluut met daarnaast de fondsen die ze volgens hen zouden nabootsen.[2][16][14]
| Origineel (met CBF-keurmerk) | Lookalike (zonder CBF, of verklaring geen bezwaar) |
|---|---|
MS Research
|
MS anders[17][18]
|
KWF Kankerbestrijding
|
Stichting Kankerbehandeling en -preventie[2][19]
Stichting Nationaal Fonds tegen Kanker
|
Diabetes Fonds
|
Stichting Preventie Diabetes[5]
|
Alzheimer Nederland, stichting
|
Internationale Stichting Alzheimer Onderzoek (ISAO)[7][5][18][21]
|
Parkinson Patiëntenvereniging
|
Stichting Internationaal Parkinson Fonds[18]
|
Stichting Nationaal Reumafonds
|
Artrose & Reuma Stichting[6][17]
Stichting Artrose Zorg[2]
|
Nederlandse Hartstichting
|
Fonds voor het hart[22][18]
|
Andere lookalikes
Deze fondsen staan los van het netwerk-Pluut, maar zijn ook als lookalikes geïdentificeerd.
| Origineel (met CBF-keurmerk) | Lookalike (zonder CBF, of verklaring geen bezwaar) |
|---|---|
Leprastichting
|
Nederlands Lepra Fonds[21]
|
SOS-Kinderdorpen
|
Stichting Wereld Dorpen voor Kinderen[6]
|
Spieren voor Spieren
|
Stichting Spierziekten[24]
|
Verenigde Staten
In de jaren ‘90 van de twintigste eeuw was er in de Verenigde Staten een toename van look-alikes die leken op bestaande organisaties.[26] In 1988 liet de American Cancer Society openlijk weten last te hebben van look-alike organisaties die via mailings geld wierven. Meestal ging het om niet-erkende organisaties, die opgericht waren door individuelen. Sommige imiteerden ook de naam en logo van de stichting.[27]
Op 28 juli 1989 beklaagden afgezanten van de drie grootste Amerikaanse liefdadigheidsinstellingen (de American Cancer Society, de American Heart Association, en de American Lung Association) zich tijdens een hoorzitting voor een subcomité van het Congres,[noot 5] dat hun organisaties werden geschaad door misleidende of frauduleuze fondsenwerving door look-alike organisaties. Keith A. Greiner, voorzitter van de American Cancer Society drong aan op aanpassing van de wetgeving, om fondsenwerving door de look-alike organisaties een halt toe te roepen.[28][29]
De afgevaardigde van de American Heart Association liet in december voor de subcomité voor Concurrentietoezicht, Monopolies en Zakelijke rechten weten dat de problemen toenemen, en dat ze zich zorgen maken om de verwarring die bewust verspreidt wordt om een deel van de fondsgelden op te strijken voor wat weinig van doen heeft met charitatieve doelen.[30]
Cancer Fund of America, van Watson en Hughey, is een voorbeeld van een look-alike. In 1992 werd ze gedaagd door de staat Pennsylvania voor misleidende collecteactiviteiten waarbij sprake zou zijn van verwarring met de American Cancer Society: Ze kopieerden voor hun bedelbrieven teksten van de American Cancer Society.[4] Tevens meldde de American Cancer Society dat ze meldingen ontving van mensen die dachten dat ze geld ingezameld hadden voor hun organisatie, terwijl het ging om het Cancer Fund of America dat bedelbrieven had gestuurd met een oproep om geld te collecteren voor hun fonds.[26]
NotenBronnen en/of referenties
|
Citefout: Er bestaat een label <ref> voor de groep "noot", maar er is geen bijbehorend label <references group="noot"/> aangetroffen