Hendrik Jan Heeren

Hendrik Jan Heeren (Amsterdam, 15 september 1922) was een Nederlands socioloog en hoogleraar aan de Universiteit van Utrecht.

Opleiding en werkzaamheden voor de oorlog

Hij ving zijn studie aan in 1940 aan de Universiteit van Amsterdam, en behaalde, met onderbrekingen vanwege de Tweede Wereldoorlog, zijn doctoraal in juni 1946. Heeren begon zijn loopbaan als onderzoeker bij het ISONeVo (Instituut voor Sociaal Onderzoek van het Nederlandse Volk) meteen na afronding van zijn studie. Zijn werk bestond onder andere uit het rapporteur schap voor de Commissie voor de Bevolkingsverspreiding.

Lectoraat in Indonesië

In 1948 vertrok Heeren naar Makassar in Indonesië om een baan te aanvaarden als leraar aardrijkskunde, waarna hij tussen 1952 en 1958 verbonden was aan de Universiteit van Jakarta, eerst als hoofdassistent, daarna als lector in de sociologie. Eén van de meest belangrijke taken gedurende die tijd was zijn werk als leider van het onderzoeksproject naar de urbanisatie van Jakarta en naar de interne migratie van Java naar Sumatra.

Universiteit Utrecht

In 1958 keerde Heeren naar Nederland terug om te gaan werken bij het Provinciaal Opbouworgaan Noord-Holland te Haarlem. Hij deed daar onderzoek naar de toekomstige structuur van de gemeente Naarden, wat in 1960 leidde tot het rapport Naar een nieuw Naarden (Haarlem, 1960). Vanaf 1 september in datzelfde jaar was hij verbonden aan de Universiteit Utrecht. Zijn onderzoek uit de jaren vijftig tijdens zijn werkzaamheden in Indonesië, mondde in 1967 uit tot een proefschrift Transmigratie in Indonesië. Interne migratie en de van verhouding immigranten/autochtonen, speciaal met betrekking tot Zuid- en Midden-Sumatra, met Sj. Groenman en J. Prins als promotores.

In 1973 volgde zijn benoeming tot lector in de sociologie met als leeropdracht ‘de sociologie van bevolkingsvraagstukken’. Dit lectoraat werd per 1 januari 1980 na een wetswijziging van de toenmalige minister van Onderwijs automatisch werd omgezet in een hoogleraarschap. Op 15 september 1987 ging Heeren met emeritaat.

Overige werkzaamheden

Tijdens zijn werkzaamheden heeft Heeren ook diverse bestuurlijke taken op zich genomen. Zo was hij van 1976 tot 1980 decaan van de faculteit Sociale Wetenschappen. Hij was lid van het college van bestuur van 1980 tot 1982. In 1980 was hij tevens vier jaar lang voorzitter van de Nederlandse Sociologische Vereniging, gevolgd in 1985 tot 1987 door het voorzitterschap van de Nederlandse Vereniging voor Demografie.

Ook na zijn emeritaat bleef Heeren op het bestuurlijke vlak werkzaam, van 1988 tot 1994 was hij lid van het Inspraakorgaan Surinamers en van 1989 tot 1994 voorzitter van de NWO commissie Onderzoek Ethnische Minderheden.

Publicaties (selectie)

• Transmigratie in Indonesië. Interne migratie en de verhouding immigranten/autochtonen, speciaal met betrekking tot Zuid en Midden-Sumatra. Meppel: J.A. Boom en zoon, 1967 (dissertatie Utrecht).
• Gezinnen in groei. Een onderzoek naar de gezinsplanning van vrouwen van het huwelijkskohort 1961 te Utrecht (met co-auteur H.G. Moors). Mededelingen Sociologisch Instituut. Utrecht: 1968.
• Huwelijksleeftijd in Nederland. Demografische en sociologische beschouwingen over de dalende huwelijksleeftijd in Nederland (red.). Meppel: Boom, 1973.
• Het einde van een tijdperk. Beschouwingen over het verloop van de demografische transitie in Nederland. Meppel: Boom, 1973 (oratie Utrecht).
• Van Nu tot Nul. Bevolkingsgroei en bevolkingspolitiek in Nederland (met co-redacteur Ph. van Praag). Utrecht-Antwerpen: Aula boeken 531, 1974.
• Bevolkingsgroei en bevolkingsbeleid in Nederland. Reeks Planning en Beleid. Amsterdam: Uitgeverij Kobra, 1985.
• Bevolkingsgroei en overheidsbeleid. Utrecht: 1987 (afscheidscollege Utrecht).
• Van Sociografie tot Sociologie. De Amsterdamse sociografische school en haar betekenis voor de Nederlandse sociologie. Utrecht: faculteit Sociale Wetenschappen, 1993.