Franse literatuur in de 20e eeuw (1960-1980)

In de Franse literatuur in de 20e eeuw (1960-1980) hebben de ideologieën veel van hun glans verloren, men vindt steeds minder voorgekauwde antwoorden op de problemen die zich stellen. De literaire creativiteit wordt dan ook een individueel project waarin originaliteit vaak samengaat met wanhoop. Daarbij komt dat de nieuwe generatie van adolescenten beeld- en muziekcultuur (vooral van Angelsaksische origine) verkiest boven lectuur.

Het boek wordt een consumptievoorwerp. De kwaliteit van het lezen is vaak omgekeerd evenredig met het aantal lezers. Het lezerspubliek splitst zich op: er zijn teksten die worden geproduceerd voor massaconsumptie (pulpmagazines, stripverhalen, stationsromans, science-fictionverhalen, detectiveromans, romans van schrijvers als Guy des Cars), en teksten die zich vooral richten op een intellectuele elite (avant-garde-literatuur) of minstens een gecultiveerd publiek (de "klassieke" teksten van Middeleeuwen tot Tweede Wereldoorlog).

Een wereld in crisis

Enkele data

• 1961 Berlijnse muur / Gagarin, de eerste kosmonaut
• 1962 Tweede Vaticaans Concilie (aggiornamento)
• 1963 J.F.Kennedy vermoord / paus Paulus VI
• 1965 eerste Amerikaanse bombardementen op Noord-Vietnam
• 1966 Culturele Revolutie in China
• 1967 staatsgreep van de kolonels in Griekenland / rassenrellen in de Verenigde Staten
• 1968 M.L.King en Robert Kennedy vermoord / de "gebeurtenissen" van mei '68 in Frankrijk (onrust op de universiteiten, barricades, algemene staking, verkiezingen / de "Praagse Lente" in Tsjechoslovakije
• 1969 maanwandeling van Armstrong en Aldrin / Georges Pompidou president in Frankrijk
• 1970 Noord-Iers conflict / overstroming in Oost-Pakistan (500 000 doden)
• 1972 bezoek van de Amerikaanse president Nixon aan Peking / leden van de Baader-Meinhofgroep aangehouden in Duitsland / eerste rapport van de Club van Rome
• 1973 akkoord over het einde van de oorlog in Vietnam / Arabische landen weigeren aan sommige landen olie te leveren / energiecrisis / Watergate / militaire staatsgreep in Chili
• 1974 Valéry Giscard d'Estaing wordt president van Frankrijk / militaire staatsgreep in Portugal / Alexander Solsjenitsin (De Goelag-Archipel) moet de Sovjet-Unie verlaten
• 1975 dekolonisering van de Portugese kolonies in Afrika / dood van Franco / overwinning van de Rode Khmer in Cambodja
• 1976 Jimmy Carter president in de VS / dood van Mao-Ze-Dong / proces tegen de "Bende van Vier" / militaire staatsgreep in Argentinië
• 1977 Eurocommunisme / Charta '77 in Tsjechoslovakije / bezoek van de Egyptische president Sadat aan Jeruzalem / Nobelprijs van de Vrede voor Amnesty International
• 1978 het "Driepausenjaar": Paulus VI, Johannes-Paulus I, Johannes-Paulus II
• 1979 Sovjetinvasie in Afghanistan / einde van de "detente" / de NAVO dreigt ermee om raketten met kernkoppen te plaatsen in Europa
• 1980 in augustus begint de "Poolse Zomer" / vrije vakbond Solidarnosc

Het einde van de ideologieën

Dit is waarschijnlijk de belangrijkste tendens die zich vanaf het begin van de jaren zeventig aftekent. Jongeren, intellectuelen, de mensen in het algemeen lijken elke hoop, elk politiek ideaal op te geven. Ze engageren zich steeds minder in groepen met een sterke politieke of ideologische kleur. Eerder neutraal getinte bewegingen zoals de Groenen of de Vredesbeweging krijgen daarentegen meer aanhang.

Literatuur

• De jonge talenten uit de vorige generatie zijn nu patriarchen geworden: Jean-Paul Sartre, Louis Aragon, André Malraux.

• De "nouveau roman" en het "nouveau théâtre" verdwijnen vanaf de jaren zeventig van de voorgrond. Maar het literaire experiment blijft bestaan.
  • Raymond Queneau, Zazie dans le métro (59)
  • Georges Perec, La vie mode d'emploi (78)

• Bestsellerauteur is o.a.:
  • Henri Charrière, Papillon (69)

• Schrijvers met een eerder klassieke factuur:
  • Bernard Clavel, Malataverne (60), Le voyage du père (65)
  • Henri Troyat, La neige en deuil
  • Patrick Modiano, Rue des boutiques obscures (78), De si braves garçons (82)

• En een origineel, de door mythes en metafysica geobsedeerde
  • Michel Tournier, Vendredi ou les Limbes du Pacifique (67), Le Roi des Aulnes

(70), Les Météores (75), Le Coq de Bruyère (78), Gaspard, Melchior et Balthazar (80).

• Sommige genres van de massacultuur vinden hun weg naar een gecultiveerd publiek: chansons (Jacques Brel, Léo Ferré), sketches (Raymond Devos), onafhankelijke en vaak agressieve strips (Claire Brétécher).

• Probleemromans voor een breed publiek:
  • Claire Etcherelli, Elise ou la vraie vie (67)
  • Christiane Rochefort, Les petits enfants du siècle (61)

• De beschrijving van de eenzaamheid als zinzoeken in de romans van:
  • Jean-Marie Gustave Le Clézio, Le procès-verbal (63), La fièvre (65), Désert (80).

• Er tekent zich een groeiende belangstelling af voor regionale talen en culturen bij chansonniers als Claudi Martí (Occitaans) en Alan Stivell (Bretoens) en romanciers als Jean Boudou (Joan Bodon) (Occitaans).

• Er verschijnen nog steeds feministische romans:
  • Dominique Rolin, Le lit
  • Benoîte Groult, Ainsi soit-elle.

• In het toneel wordt de verdeling van scène en zaal gereorganiseerd, en klassieke stukken krijgen een modernistische interpretatie, bijvoorbeeld in het "Théâtre du Soleil van Ariane Mnouchkine).

• De universitaire wereld kent een nieuwe generatie van leidinggevende denkers (structuralisten en post-structuralisten).
  • Filosofie, sociologie, antropologie: Jacques Lacan, Louis Althusser, Claude Lévi-Strauss, Michel Foucault, Jean Baudrillard, Raymond Aron, Régis Debray, Gilles Deleuze, Jacques Derrida, René Girard, Ernest Mandel, Paul Ricoeur, André Glucksmann, Bernard-Henri Lévy.
  • Literatuurkritiek en -theorie: Roland Barthes, Gérard Genette, Julia Kristeva.
  • Taalkunde: Oswald Ducrot, Algirdas Greimas, André Martinet, Nicolas Ruwet, Tzvetan Todorov.
  • Biologie: Henri Laborit.
  • Geschiedschrijving: Philippe Ariès, Fernand Braudel, Jean Delumeau, Georges Duby, Emmanuel Le Roy Ladurie.

• Ágota Kristóf, de in Zwitserland wonende francofone schrijfster van Hongaarse afkomst schrijft eerst hoorspelen voor de radio en toneelstukken: John et Joe, 1972, La clé de l'ascenseur, 1977, Un rat qui passe, 1972 (definitieve versie 1984), L'Heure grise ou le dernier client, 1975 (definitieve versie 1984). In de tachtiger jaren volgen verschillende romans, waarmee ze definitief doorbreekt.

  Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)