Egypte en de Toeloeniden (814-887)

Egypte en de Toeloeniden (814-887)

Voorgeschiedenis

In de 9e eeuw kwam het Abbassidische kalifaat in een crisisperiode terecht. De gouverneur van Egypte Ahmad ibn-Toeloen (vanaf 868) koppelde zijn provincie los van het rijk. In de huidige Mahgreb ontstond de dynastie van de Fatimiden. In het begin van de 9e eeuw lag op de linkeroever van de Tigris, de stad Samarra. Deze stad lag ten noordwesten van Bagdad. Deze streek had een gunstig klimaat en ook de vegetatie was rijk aanwezig. Dat trok de aandacht van onder meer de Abbassidische kaliefs. De stad was in verval geraakt en de kalief Haroen al-Rasjid wou de stad renoveren. Dit werd uiteindelijk gedaan door zijn zoon Al-Moetasim Billah. In 833 kwam Al-Moetasim aan de macht en hij wou de hoofdstad verplaatsen naar Samarra. De aanleiding zou een opstand van zijn lijfwacht zijn geweest, maar ook de financiële crisis die toesloeg. Hij benoemde zijn zoon tot gouverneur van Bagdad en vertrok met zijn Turkse garde naar Samarra. Terwijl men de stad renoveerde verbleef hij in een tent nabij de gebouwen. Een van de belangrijkste gebouwen was de Grote Moskee met de spiraalvormige minaret. Uiteindelijk stierf Al-Moetasim Billah in 842. Er kwam een tussenbewind onder Al-Wathik en hij werd dan in 847 opgevolgd door Al-Moetawakkil. Hij liet een paleis bouwen en maakte Samarra dan toch tot hoofdstad van het Abbassidische rijk. Samarra bleef ongeveer vijftig jaar de hoofdstad totdat Al-Moetamid in 892 terugkeerde naar Bagdad. Ondertussen werd in 835 een speciale man geboren. Ahmad ibn-Toeloen, een afstammeling van een Turkse slaaf, zou de geschiedenis een nieuwe impuls geven door de stichting van de dynastie der Toeloeniden in Egypte. === Het Egypte van de Toeloeniden === Ibn-Toeloen werd in 868 benoemd tot gouverneur van Egypte. Egypte was in die tijd zeer opstandig en hij moest de orde en rust herstellen. Ahmad verzamelde een sterk leger van Turkse en Afrikaanse slaven en bouwde een sterke vloot. Hij verstevigde ook de fortificaties om de grenzen beter te beschermen. Maar toen besloot Ibn-Toeloen zich af te scheuren van Samarra en Egypte begon een eigen koers te varen. Hij riep de onafhankelijkheid van Egypte uit. Hij stichtte er een dynastie en begon aan een uitbreiding. Hij annexeerde het gebied tot de noordoostelijke kusten van Libië of ook wel Tripolitanië genaamd en in 878 veroverde hij Syrië. Ahmad Ibn-Toeloen was een sterke figuur en een goede leider, die een verstandig bestuur uitoefende. Een van zijn hoofddoelen was de heropstanding van Egypte en dat dus de welvaart zou terugkomen. Daarvoor bestreed hij de corruptie, hield hij streng toezicht op de ambtenaren en hervormde hij het financieringssysteem. Doordat Egypte geen belastingen meer moest betalen aan Samarra kwam er veel geld vrij. Daarmee bouwde hij Kataï, dit was een belangrijke voorstad van Foestat (Cairo). Hij kreeg een naar hem genoemde moskee. Het bouwwerk is er nog steeds aanwezig en is een mooi voorbeeld van de islamitische architectuur. Het is qua lijnvoering en soberheid vergelijkbaar met de Romaanse bouwkunst in West-Europa.

Erfenis voor Fatimiden

In mei 884 stierf Ibn-Toeloen in Antiochië in Syrië. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Khoemarawaih die op twintigjarige leeftijd aan de macht kwam. Hij was een zwakke leider en in 902 greep kalief Al-Moektafi de macht. Hij heroverde Syrië en verwoeste de Toeloenidische dynastie en de voorstad Al Kataï. Hij vestigde opnieuw het gezag van de Abbassiden in Egypte. Maar in 935 kwam een nieuwe Egyptische dynastie aan de macht. Maar ook de dynastie van de Ichsjiden duurde niet lang en werd veroverd door de dynastie van de Fatimiden die afkomstig waren van de Mahgreb. De Toeloeniden kan men zien als de wieg voor de Fatimiden. De leider Oebaid Allah of ook wel Al-Mahdi genoemd was in 862 geboren in Salamiyya (Syrië) en moest vluchten op veertigjarige leeftijd toen de Al-Moektafi zijn stad plunderde. Via imam Ismaël beweerde hij af te stammen van kalief Ali en Fatima en beschouwde zichzelf daardoor als de leider van de sjitische sekte der Ismaëlieten. Aboe Abdallah werd door Oebaid Allah naar de Maghreb gezonden om de bevolking te bekeren en voor te bereiden voor de herovering van Egypte. Aboe kreeg steun in de Maghreb van de berbers van de Koetama-stam. Hij vormde een legende en maakte een onderscheid tussen de ‘verborgen imam’ (Ismaël) en de ‘zichtbare imam’ (Oebaid Allah). Volgens die legende zou Oebaid door Ismaël aan de macht gekomen zijn en was hij nu Ismaël zijn sluier, verzinnebeelding en woord. Doordat die Koeyama zo goedgelovig was zagen ze Oebaid Allah de beloofde gids. In 909 versloeg hij de Ifrikya en verdreef hij de Arhlabiden. Daardoor kwam de dynastie van de Fatimiden aan de macht. Oebaid die ondergedoken was liet zich in 910 uitroepen tot kalief van Kairouan. Hij bouwde een vloot en plunderde de kusten van Italië, de Provence, Sardinië en Corsica. Hij vestigde een sterke hoofdstad Mahdia in Tunisië. Hij kon Egypte wel niet heroveren. Dit gebeurde echter wel in 969 onder leiding van kalief Al-Moe’izz. === Bronnen === • Alnaes, K. De geschiedenis van Europa. Deel I: Ontwaken. Uitgeverij Anthos-Standaard Uitgeverij, Amsterdam-Antwerpen, 2004. • Barbero, A. 9 augustus 378. De dag van de barbaren. Uitgeverij Globe, Roeselare2007. • De Craene, K. Ancien Regime: middeleeuwen. Cursus, 2009 • De wereld van eeuw tot eeuw, de tijd van Karel de Grote. Reader’s Digest Uitgeverij, 1993 • De wereld van eeuw tot eeuw, de grote volksverhuizing. Reader’s Digest Uitgeverij, 1993