S.H. de Roos

• Velen die de Zaanse Schans bezocht hebben, zullen zich het karakteristieke huis herinneren, waarin Galerie aan ’t Glop gevestigd is, vlak naast de aanlegsteiger van de rondvaartboten.

Aansluitend op de galerie is het woongedeelte gesitueerd in de vorm van het zgn. tussenhuis met daarachter het pittoreske Zaanse theehuis aan de waterkant.

Weinigen weten dat tussenhuis en theehuis een replica zijn van een woning in Krommenie; het voorhuis (de galerie dus) is een gerestaureerd boekwinkeltje uit de Oostzijde in Zaandam.

Het voorbeeld in Krommenie bestond uit een voorhuis,een tussenhuis (uit 1703) en een theehuis (uit 1710) en was gevestigd op Noorderhoofdstraat 92, 94 en 96, en aldaar bekend als Huize Inverdan.

Eind zestiger jaren was besloten de 3 apart bewoonde huizen te demonteren, restaureren en weer op te bouwen op de Zaanse Schans. Helaas bleek het geheel technisch in zulk een slechte staat te zijn, dat besloten werd tot bouwen van een (gedeeltelijke) replica op de Schans.

De huizen in Krommenie werden gekocht door iemand die met pensioen was en daardoor de tijd had de huizen ter plekke eigenhandig te restaureren en geschikt te maken als één behuizing.

• Er is fotomateriaal beschikbaar van Huize Inverdan, gemaakt tijdens en na de restauratie, evenals van de galerie op de Zaanse Schans, na gereedkomen.

Zie bijgaande prints van de website van het Stadsarchief.

• Tijdens mijn bezoek vorig voorjaar, aan een expositie van het werk van de ontwerper/ kunstenaar S.H. de Roos in Museum Smallingerland in Drachten, viel mij een schilderij op met als titel ‘Huis in Krommenie- 1905’.

Snel herkende ik het afgebeelde erf en de woning waarin mijn grootouders gewoond hadden. Eerst in het voorhuis, van eind dertiger jaren tot 1942/ ’43, daarna in het theehuis.

Uit voorlopige naspeuringen is gebleken, dat er geen foto’s beschikbaar zijn van vóór de restauratie. Als zodanig is het schilderij met recht ‘Zaans Erfgoed’.

Vraag was; wàt deed S.H. de Roos in Krommenie?

• Hij was mij bekend als typografisch vormgever en letterontwerper met grote reputatie in binnen- en buitenland. Uit de expositie bleek dat hij van 1903 tot in 1907 gewerkt heeft als ontwerper bij Blikfabriek Verver (later deel van Verblifa) te Krommenie.

Pas getrouwd, had hij om financiële redenen zijn geliefde werk bij ‘Het Binnenhuis’, een architectencollectief, moeten verwisselen voor het meer prozaïsche ontwerpen van o.a. sigaren- en koekblikjes. In 1907 trad hij in dienst van Lettergieterij Amsterdam v/h Tetterode, waar hij volledig tot ontplooiing is gekomen en daar werkte tot in 1941.

• Daar het fabrieksterrein van Verwer grensde aan de sloot, waar zich aan de overkant het erfje met de 3 woningen bevond, is hij mogelijk daar geïnspireerd geraakt om dit karakteristieke beeld vast te leggen.

• Het schilderij, uitgevoerd in gemengde technieken, toont een beeld dat iedere toeschouwer boeit, zoals ik heb ervaren.

Het geheel straalt de sfeer uit van een Zaans erf uit vroeger tijden, op een lome zomerse zondagmiddag.

• Bijgaand treft u een ‘werkfoto’ aan ten oriëntatie. Ik beschik over aanvullende documentatie, op basis waarvan ik bij een afbeelding een artikel zou kunnen schrijven.

Overigens, op het omslag zou het beeld van de foto ook niet misstaan… (zie bijlage)

Voorts kan ik mogelijk de beschikking krijgen over afbeeldingen van ontwerpen van blikbedrukkingen uit de tijd dat De Roos bij Verwer werkte. Industrieel erfgoed dus.

• Het museum in Drachten heeft alle medewerking toegezegd en kan zelf het schilderij op Cd-rom zetten, met het oog op een eventuele reproductie.

Tekst van Henk Borstlap (Heerenveen, 2005)