Doopnaam van Guido Gezelle

Doopnaam van Guido Gezelle. De dichter Gezelle ontving van zijn peter een eerder ongebruikelijke voornaam of doopnaam. Hij interesseerde zich later als taalkundige aan de oorsprong ervan.

Oorsprong van de naam

De voornaam Guido heeft als oorsprong het Germaanse Wido of Wyt, die in het Latijn als Vitus klonk en in het Romaans of Frans Vith werd. Guido Gezelle was zich, als taalbeoefenaar en onderzoeker, bewust van deze oorsprong, waarbij 'Wido' omgevormd was tot 'Guido'. Enkele keren heeft hij een brief ondertekend met Wyt.

Vaststelling

In 1830, toen Gezelle geboren werd als oudste zoon van het echtpaar Pieter-Jan Gezelle-De Vriese, was de voornaam Guido in het voormalige graafschap Vlaanderen ruim onbekend en werd aanzien als een 'Brabantse' voornaam.

Zoals het vaak gebeurde, had men aan deze oudste zoon de voornaam van zijn vader of van een van zijn zijn grootvaders kunnen geven. Maar hier verkoos men de andere gewoonte, namelijk de voornaam van de peter. Het lag des te meer voor de hand omdat het een lid van de Brugse adel was die zich bereid had verklaard het peterschap te aanvaarden. Het ging om de twintigjarige baron Guy van Zuylen van Nyevelt (1809-1852).

Oorsprong

Er zijn een paar heiligen aan te wijzen die als de patroonheilige kunnen doorgaan, aan wie Gezelle zijn voornaam had te danken.

Vitus

Onder die naam was de Siciliaanse wonderdoener en martelaar uit het einde van de derde - begin van de vierde eeuw bekend. Keizer Diocletianus deed hem en zijn twee gezellen een wreedaardige dood sterven. Vitus werd onmiddellijk een vereerde martelaar en heilige. Zijn reputatie werd door de eeuwen heen steeds groter en naast andere landen was dat ook in Frankrijk het geval. In de Kathedraal van Saint-Denis in Parijs werden vanaf de achtste eeuw relikwieën van hem vereerd en hij werd in stijgende mate erkend als patroonheilige (dansers, zangers) en werd in hoedanigheid van een van de veertien Heilige Noodhelpers aanroepen als genezer (epilepsie, krampen, slangenbeten, bedwateren). Zijn naamdag valt op 15 juni.

Guido van Anderlecht

Einde tiende-begin elfde eeuw woonde in Anderlecht een heilige man die Guido heette. Na zijn dood werd hij als Guido van Anderlecht (950-1012) door de volksverering tot zalige verheven. Zijn naam werd daarop in het Brabantse vaak als doopnaam gegeven. Hij werd de patroon die vereerd werd door kooplui, veehandelaars, boeren, knechten, kosters, beiaardiers, klokkenluiders, pelgrims en vrachtvervoerders. Hij wordt ook aangeroepen als genezer (dysenterie). Hij is het die door Gezelle als zijn patroon werd vereerd. In 1863 bracht Guido een bezoek aan zijn graf in Anderlecht en kreeg zelfs een relikwie van zijn gebeente.

Guido van Cortona

Guido van Cortona (1185-1245) was een derde heilige naamdrager. Deze edelman werd, na een ontmoeting met de heilige Franciscus van Assisi kluizenaar. Na zijn dood werd hij door de 'vox populi' zaligverklaard. Zijn reputatie verspreidde zich over Europa.

Mogelijke patroon

• Een graaf van Vlaanderen droeg de voornaam: Guido van Dampierre (1226-1305). Hij was graaf van Vlaanderen geworden door zijn moeder, gravin Margaretha van Constantinopel, maar van geboorte behoorde hij tot de Franse familie van de heren van Dampierre, oppervelhebbers ('connétables') van de Champagne. Een paar van zijn voorvaders hadden al de voornaam Guy gedragen. De eerste onder hen was Guy de Dampierre (1105-1151), die de naam misschien ook al van zijn vader of zo niet van een peter had geërfd. De patroonheilige was hier duidelijk de heilige Vitus. Het is niet ondenkbaar dat ook bij de Van Zuylens de Vlaamse naam Guido een late herinnering zou zijn geweest aan de Vlaamse graaf. Maar dan zou het wel 'Guy' zijn geweest, eerder dan 'Guido'.
• Een andere notabele Brugse familie die de voornaam Guido in ere hield, was de familie Strabant. Tijdens zes opeenvolgende generaties, was er vijfmaal steeds een Guido. De eerste onder hen was Guy Strabant (†1496) die in het midden van de vijftiende eeuw naar Brugge kwam en geboren was in Aire-sur-la-Lys, een streek waar de heilige Vitus vereerd werd. Er was echter geen verband met de families die we hierna vernoemen en die voor wat betreft de voornaam op Guido Gezelle uitmondden.
• Een andere (sterke) mogelijkheid is dat de voornaam herinnerde aan Guido van Anderlecht, hetgeen zou verwijzen naar Brabantse wortels. Misschien had Guido van Doorne Brabantse voorouders. Alvast moet er een aanleiding geweest zijn die er voor zorgde dat Guido Gezelle niet de heilige Vitus als zijn patroonheilige vereerde, maar wel de zalige Guido van Anderlecht en zijn naamdag vierde op 12 september.
• De naam kwam af en toe voor, maar zelden, bij edelen in het graafschap Vlaanderen, zoals Guido of Wido van Krombeke en Guido of Wido van Steenvoorde.

De filiatie

• Guy van Zuylen van Nyevelt, de peter van Gezelle, was de kleinzoon en het doopkind van Guido Arents (1741-1812), heer van Beerteghem, licentiaat in de rechten.
• Guido Arents was de neef en het doopkind van kanunnik Guido Moentack (1709-1766).
• Guido Moentack had als dooppeter de houthandelaar Guido Danckaert (ca.1630-1716).
• Guido Danckaert had als dooppeter de meester-tegeldekker Guido van Doorne (ca.1570-ca.1632). Danckaerts' vader (°ca.1600) had ook de voornaam Guido en had waarschijnlijk dezelfde Van Doorne als peter.
• Van Guido van Doorne is, bij gebrek aan doopregister, niet bekend aan wie hij zijn doopnaam te danken had.

Hiermee eindigt de voorgeschiedenis die we kunnen nagaan. Zekerheid over wie nog vroeger Guido heette en als peter optrad hebben we dus niet.

Later

• In Vlaanderen werd in de romantische negentiende eeuw Guido soms vervormd tot Gewijde of Gwijde. Hendrik Conscience schreef over Gwijde van Dampierre. De graaf is met deze voornaam blijvend het collectieve geheugen ingetreden. Guido Gezelle heeft dit later opgezocht en vastgesteld dat de evolutie naar deze vorm taalkundig niet mogelijk was. Hij heeft hem dan ook nooit voor zichzelf gebruikt.
• Vooral in West-Vlaanderen, maar ook daarbuiten (naar het voorbeeld van Antoon Coolen) is in de twintigste eeuw de voornaam Guido vaak gegeven, als eerbetuiging aan de grote Dichter.

Literatuur

• Guido Gezelle, Over Sint Wijen, in: Rond den Heerd, 1869.
• Antoon Viaene, De doopnaam van Guido Gezelle, in: Biekorf, 1955, blz. 13-19.
• Baron Janssens de Bisthoven, Gezelle's doopnaam, in: Biekorf, 1955, blz. 38.
• Albert de Schietere de Lophem, De doopnaam van Guido Gezelle, in: Biekorf, 1955, blz. 85-88.