Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Metrum (poëzie)
Een metrum of versvoet (Grieks: μέτρον, maat) is de regelmatige afwisseling van beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen waaraan poëzie haar ritme ontleent.
Elk woord van meer dan één lettergreep en elke tekst bevat beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen. De beklemtoonde noemt men heffing, de onbeklemtoonde daling.
Het metrum is het regelmatig afwisselen van heffingen en dalingen. Als dat goed is, komt dat ons aangenaam over. Het kan echter ook overdreven klinken, omdat het Nederlands van zichzelf niet zo metrisch wordt uitgesproken.
Een lettergreep die buiten een metrum valt wordt extrametrisch genoemd. Meestal is dit de laatste en onbeklemtoonde lettergreep van een woord of zin.
Een vaste combinatie van heffingen en dalingen noemt men versvoet of kortweg voet. Men onderscheidt de volgende versvoeten. Heffingen worden aangegeven met een streepje ( — ), dalingen met een boogje ( ∪ ).
- jambe ( ∪ — )
- trochee (trocheus) ( — ∪ )
- spondee (spondeus) ( — — )
- anapest ( ∪ ∪ )
- dactylus ( — ∪ ∪ )
- amfibrachys ( ∪ — ∪ )
Versregels met een bepaald aantal versvoeten hebben soms een eigen naam:
- alexandrijn (heroïsch vers)
- hexameter
- pentameter
- tetrameter
- politikós
Antimetrie
Een a-metrisch gedicht, dat met opzet onbeholpen aandoet wordt een knittelvers genoemd. Wijkt een gedicht van het metrum af, dan noemen we dat antimetrie.
Metri causa
Aanpassingen in de uitspraak of schrijfwijze van een woord of zinsnede die dienen om dat woord of die zinsnede in het metrum te kunnen passen heten metri causa (omwille van het metrum). Bijvoorbeeld: „’k Zag twee beren...”: de samenvoeging van ’k met Zag tot „kZag” is metri causa. „...Een schaap met wih-hitte voetjes...”: de extra lettergreep „hih” is metri causa. Zie ook elisie.
Ritme
Ritme is overigens niet hetzelfde als metrum. Het metrum heeft betrekking op een vast schema, maar het ritme van een gedicht kan veel vrijer zijn. Ook kunnen gedichten met hetzelfde metrum een verschillend ritme kennen.
Griekse metra
Er bestond in de Griekse oudheid een verscheidenheid aan metra, zijnde :
- Sapphische strofe
- Alcaeïsche strofe
- Asclepiadeus primus
- Asclepiadeus secundus
- Asclepiadeus tertius
- Asclepiadeus quartus
- Asclepiadeus quintus