Clemens VII van Avignon

Robert graaf van Genève (Annecy, 1342 – Avignon, 16 september 1394) werd op 20 september 1378 tot paus verkozen nadat de niet-Italiaanse kardinalen hun eerdere keuze voor paus Urbanus VI voor ongeldig verklaarden. Hierdoor werd Robert, die zich de pausnaam Clemens VII koos, de eerste tegenpaus van het grote Westerse Schisma.

Leven

Robert was een zoon van graaf Amadeus III van Genève en van Mathilde van Auvergne. Roberts broer Peter zou de graaftitel erven, en Robert koos voor een kerkelijke carrière.

Hij was eerst kanunnik in Parijs. In 1359 werd hij apostolisch protonotaris, in 1361 bisschop van Terwaan (Thérouanne), in 1368 bisschop van Kamerijk (Cambrai) en op 30 mei 1371 door paus Gregorius XI tot kardinaal gecreëerd met de titelkerk Santi XII Apostoli. In 1376-1378 werd hij ook benoemd tot pauselijk legaat in Noord-Italië, om daar de anti-pauselijke en anti-Franse opstanden te verslaan. Zijn optreden werd gekenmerkt door buitengewone wreedheid. Dit, samen met het door Gregorius bevolen bloedbad van Cesena, zorgde ervoor dat Gregorius, die pas in 1377 van Avignon naar Rome was teruggekeerd, naar Anagni moest vluchten. Na de massamoord op ongeveer 4000 inwoners van de stad Cesena werd Robert van Genève de ’beul van Cesena’ genoemd.

Verkiezing als paus

De verkiezing van Urbanus VI was verlopen onder bedenkelijke omstandigheden: tijdens het conclaaf van 8 april 1378 vielen Romeinse burgers het Vaticaan binnen en eisten een Romeinse paus. De onder druk gezette aanwezige kardinalen, onder wie Robert van Genève, verkozen Bartolomeo Prignano tot paus. Hij nam de pausnaam Urbanus VI aan. Hij stelde de verwachtingen van de kardinalen al spoedig teleur, door ten eerste categoriek te weigeren om terug te keren naar Avignon zoals de vorige pausen. Hij verweet de kardinalen publiekelijk voor dit verzoek. Ten tweede benoemde hij negenentwintig nieuwe kardinalen, waarvan slechts drie Fransen. Daarmee brak hij de Franse dominantie in het college van kardinalen. Dertien kardinalen – de Fransen, enkele Italianen en kardinaal Robert van Genève – verlieten Rome boos en reisden naar Fondi. In de zomer van 1378 kwam de Aragonese kardinaal Pedro de Luna naar Fondi. (Hij zou later de opvolger worden van Clemens VII met als naam Benedictus XIII.) In Fondi, op 28 september 1378, verkozen de nu veertien kardinalen, gesteund door Karel V van Frankrijk en beschermd door Franse huurlingen, Robert van Genève tot paus. De kardinalen gaven ook de verklaring af dat zij voordien gedwongen waren geweest om voor paus Urbanus te kiezen. Hun verklaring klonk toen reeds als volstrekt ongeloofwaardig. De veertien kardinalen reisden vervolgens naar Avignon, waar ze opnieuw begonnen hun luxueuze leven te leiden ten koste van de Franse bevolking.

Dit leidde tot het Grote Westerse Schisma, dat duurde tot het Concilie van Konstanz in 1417. Nadat de Engelenburcht op 28 april 1379 aan Urbanus was gevallen, moest Clemens vanuit Italië vluchten naar het veilige Avignon. Clemens werd aanvankelijk vooral door Frankrijk erkend, hoewel dit niet te wijten was aan het feit dat de paus in Frankrijk was. De stad behoorde in die tijd wettelijk toe aan het Heilige Roomse Rijk en was onderworpen aan de graven van de Provence, die vazallen waren van de Rooms-Duitse keizer en niet van de Franse koning. Toen Clemens VI echter op 12 juni 1348 het graafschap Avignon kocht van Johanna, gravin van de Provence, die koningin van Napels was als Johanna I, had de Duitse koning en later keizer Karel IV al afstand gedaan van alle rechten als feodale heer.

De Franse kroon had andere redenen om Clemens VII te steunen en niet Urbanus VI. Sinds 1305 werden steeds ’Fransen’ tot paus gekozen, en sinds 1309 zetelden de pausen in Avignon, wat voor de Fransen politiek veel interessanter was dan het verre Rome. Aan de andere kant van de Rhône lag de stad Villeneuve-lès-Avignon, die sinds 1293 in het Koninkrijk Frankrijk lag. De beroemde brug van Avignon, Pont St. Bénézet, verbond het Heilige Roomse Rijk met het Koninkrijk Frankrijk. Villeneuve werd al snel een belangrijk centrum voor donaties van de hoge geestelijkheid. De pausen lieten er al snel hun eigen zomerpaleis bouwen en tal van kardinalen schonken graag kloosters, kapellen en kapellen en bouwden er hun eigen paleizen. De koning kende het dorp toen veel privileges toe en het pausdom aan de Rhône werd een enorme economische factor. Bovendien kon de Franse een paus in Avignon beter onder controle houden.

Urbanus VI was er een voorstander van dan de Curie zou terugkeren naar Rome en dat was voor koning Karel V van Frankrijk in meerdere opzichten niet wenselijk.

Zodra Clemens VII terug was in Avignon, werd hij vanuit Parijs gepromoot. Talrijke speciale ambassadeurs werden naar de verschillende hoven van Europa gestuurd. Hoezeer de pauselijke zaak een politieke kwestie werd, is te zien in het voorbeeld van Schotland: Frankrijk steunde Clemens, dus steunde Engeland Urbanus, zelfs als stuurden zowel de koning als Clemens afgevaardigden naar de Engelse koning. De koning van Schotland zag zich nu in een positie om samen met Frankrijk tegen de Engelse koning te verzetten en koos onmiddellijk partij voor Clemens. Vanaf 23 oktober 1295 was Schotland een bondgenoot van Frankrijk in de Auld Alliance.

In de loop van zijn pontificaat kozen naast Frankrijk en Schotland ook Portugal, Aragon, Castilië, Navarra, Sicilië, Cyprus, het graafschap Savoye, Vlaanderen, delen van Duitsland en het Latijnse Oosten voor Clemens.

Johanna I, van Napels, was een zwakke heerser en pendelde onstabiel tussen paus en tegenpaus. Zij werd uiteindelijk vermoord op instigatie van paus Urbanus door zijn neef Karel van Durazzo, die haar opvolger werd en zichzelf koning van Napels Karel III noemde. Maar toen Karel met paus Urbanus VI ruzie had gehad nadat de koning had geweigerd enkele van de mooiste provincies van het Koninkrijk Napels aan de pauselijke staten over te dragen – waarschijnlijk in ruil voor de steun van paus Urbanus bij de moord op koningin Johanna – werd Karel door de paus in zijn hoofdstad Napels aangevallen. Maar Karel was in staat om de aanval af te slaan. Daarop werd hij een volgeling van paus Clemens VII.

In 1392 erfde hij de titel van graaf van Genève, nadat zijn vier oudere broers elk zonder nakomelingen overleden. De titel ging na hem over naar Humbert de Thoire, de zoon van zijn oudste zus, Maria.

	Werk in uitvoering
	Iemand is nog met dit artikel bezig. Kom later terug om het resultaat te bekijken.