Ignaz Semmelweis

Ignaz Philipp Semmelweis (of, Hongaars: Ignác Fülöp Semmelweis) was een Hongaars arts.

Hij werd geboren op 1 juli 1818 in een stadsdeel van Buda, (in het huidige Boedapest), deeldistrict Tabán, in het Oostenrijks-Hongaarse rijk, nu Hongarije. Hij overleed op 13 augustus 1865 in Oberdöbling bij Wenen (Oostenrijk).

Levensloop

Semmelweis studeerde geneeskunde aan de universiteiten van Pest en Wenen en ontving in 1844 de doctortitel aan de universiteit van Wenen.

Hij kreeg in 1844 de leiding over een Weens ziekenhuis met twee kraamafdelingen. In de ene afdeling werkten vroedvrouwen, in de andere artsen en hun studenten. Het viel hem op dat er een groot verschil zat in het aantal sterfgevallen in beide kraamafdelingen: ongeveer 2 procent in de vroedvrouwenkliniek tegenover 16 procent in de artsenkliniek. Hij zag ook dat vrouwen die thuis bevielen veel minder risico liepen om aan kraambedkoorts te overlijden. Hij stelde dat het probleem niet te wijten was aan de afdeling maar aan het personeel.

Het personeel volgde in beide afdelingen dezelfde werkwijzen, maar Semmelweis ontdekte het verschil. De artsen en hun studenten voerden ook dagelijks autopsies uit op vrouwen die de vorige dag waren overleden. Vaak gingen ze dan rechtstreeks van de snijkamer naar de verloskamer, dikwijls zonder de handen te wassen. In 1847 overleed een professor die zich tijdens een autopsie in de hand had gesneden. Hij had gelijkaardige symptomen als bij kraambedkoorts. Semmelweis concludeerde dat ’minuscule partikels’ deze dodelijke uitwerking hadden en dat deze via de handen van de artsen werden overgebracht.

Hoewel hij nog geen wetenschappelijk ’bewijs‘ had voor zijn conclusie, experimenteerde hij tegen de aanwijzingen van zijn overste in met verschillende was- en desinfecteringsmiddelen en eiste dat iedereen die verloskundige werkzaamheden verrichtte, eerst de handen in gechloreerd water moest wassen. Het aantal sterfgevallen in deze kraamkliniek daalde ogenblikkelijk van 18,27 naar 1,27 procent. De jongere artsen begrepen het belang van Semmelweis’ ontdekking en ondersteunen hem zo goed mogelijk. Maar zijn overste, die uit de generatie was van artsen die dit grote aantal sterfgevallen waren gaan beschouwen als een normaal risico, had geen begrip voor zijn theorieën en methoden. Onder deze generatie artsen stootten Semmelweis’ theorieën op hoon en verzet.

Toen in 1848 een liberale politieke omwenteling over Europa stroomde, koos Semmelweis hierin partij. Hij stelde later vast dat deze activiteit de tegenstand tegen zijn werk als arts verhoogde. In 1849 werd hij ontslagen.

Toen hij solliciteerde als hoogleraar, wou men hem enkel toelaten onder voorwaarden die zo vernederend vond dat hij naar zijn geboorteland vertrok. Vanaf 1950 wekte hij in de stad Pest. In Hongarije werd de waarde van zijn methode door de regering erkend, maar in de rest van Europa was de medische stand gekant tegen het wassen van handen.

In 1861 publiceerde Semmelweis een verslag van zijn observaties en methoden, en stuurde dit naar vooraanstaande verloskundigen en medische genootschappen. De medische wereld reageerde ongunstig. Op een conferentie van Duitse artsen en natuurkundigen verwierpen de meeste sprekers de medische mening van Semmelweis.

Dood

De jaren van verzet tegen hem gingen niet spoorloos aan hem voorbij. Semmelweis werd psychisch ziek en in juli 1865 werd hij zonder diagnose, door drie artsen naar de instelling Irrenanstalt Döbling, bij Wenen, gebracht. Volgens sommige bronnen zou Semmelweis’ opname in een instelling voor krankzinnigen te wijten zijn aan een intrige. Hij had in 1862 in een open brief gedreigd de artsen die zijn hygiënevoorschriften nog steeds niet gebruikten, als moordenaars aan te klagen.

Op 13 augustus 1865, twee weken nadat hij in de instelling was opgenomen, overleed hij op 47-jarige leeftijd aan een bloedvergiftiging, het gevolg van een kleine verwonding die hij had opgelopen tijdens een strijd met het personeel. Volgens anderen zou hij door verplegers geslagen zijn. (Bij een exhumatie werden fracturen aan handen, armen en borstbeen vastgesteld.) In de overlijdensakte stond „hersenverlamming” als reden van het overlijden.

Bevestiging

Pas tientallen jaren na zijn dood, bevestigde Louis Pasteur het bestaan van deze ’minuscule partikels’, en noemde deze bacterieën. Semmelweis’ voorstellen voor een betere hygiëne werden algemeen ingevoerd.

Werken (selectie)

• Zwei offene Briefe an Hofrath Dr. von Siebold und Hofrath Dr. Scanzoni. Pest 1861 (online)
• Die Ätiologie, der Begriff und die Prophylaxe des Kindbettfiebers. 1861.
• Offener Brief an sämtliche Professoren der Geburtshilfe von Ignaz Semmelweis. Königl. ungar. Universitäts-Buchdruckerei, Ofen 1862 (online)
• Tiberius von Györy (Uitg.), Semmelweis’ gesammelte Werke. VDM Verlag Dr. Müller, Saarbrücken 2007, ISBN 978-3-8364-0692-5.

Noten en verwijzingen

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Ignaz Semmelweis op Wikimedia Commons.