Gerechtshof Britselei

Tot midden 19de eeuw bevond de Antwerpse rechtbank zich op de Groenplaats, het grote plein nabij de kathedraal. Maar door de aanhoudende bevolkingstoename was er ook een grote groei in het aantal rechtszaken. De locatie op de Groenplaats werd te klein. Het was geen optie om op die locatie verbouwingen uit te voeren aangezien er geen andere gebouwen beschikbaar waren voor het uitoefenen van rechtspraak. In 1866 valt de beslissing: het nieuw gebouw dient opgericht te worden op de gronden van de net afgebroken Spaanse omwalling. Deze omwalling belemmert namelijk de groei van de stad in de 19e eeuw, de stad was als het ware begrensd en had nood aan nieuwe gronden om te kunnen uitbreiden.

Het gerechtsgebouw werd opgetrokken van 1871 tot 1874 in eclectische stijl. Er werd voor het ontwerp van dit gebouw een wedstrijd uitgeschreven dat gewonnen werd door de Belgische architect Lode Baeckelmans. Zijn ontwerp is geïnspireerd door het Louvre te Parijs. Het monumentale gebouw moest bovendien indruk maken op de rechtzoekende en angst inboezemen. Baeckelmans heeft nooit het resultaat van het gebouw gezien, hij stierf op jonge leeftijd en het was zijn oudere broer Frans die de verdere coördinatie van de uitvoering op zich nam. Ten tijde van de bouw van het gerechtsgebouw kende het Antwerpse gerecht 8 magistraten van de zetel, 3 parketmagistraten, een hoofdgriffier en vijf griffiers. In 1870-71 waren er 364 burgerlijke vonnissen en omstreeks 1875 gemiddeld 1707 correctionele vonnissen.

In de assisenzaal kan men zich vergapen aan de reusachtige schilderijen die het gewoonterecht van de stad Antwerpen uitbeelden. Een aantal van de beste historieschilders van die tijd werkten mee aan deze schilderijen waaronder Karel Ooms. Deze Vlaamse kunstschilder leefde van 1845 – 1900 en studeerde aan de Antwerpse kunstacademie, hij was een van de toon aangevende schilders ten tijde van de ‘Romantische schilderkunst’. Het verwijzen naar het roemrijke verleden van de stad Antwerpen via nationalistische kunst was een uitgelezen kans om het prille België te promoten als vaderland.

Eén van de weinige kunstenaars die een beeld kon scheppen van de prille tijd wanneer het oude gerechtshof aan de Britselei werd opgetrokken was de Antwerpse kunstenaar Eugeen Van Mieghem. Deze kunstenaar maakte naam door zijn sociaal bewogen kunstwerken waarbij hij vaak het leven van de landverhuizers (de immigranten die via Antwerpen naar Amerika of Canada per boot wouden afreizen op zoek naar werk en een beter leven). Hij maakte echter ook een aantal markante schetsen van advocaten en rechters omstreeks 1900. Van Mieghem was via zijn jeugdvriend Louis Franck in contact gekomen met het bestuur van de Vlaamse Conferentie der Balie van Antwerpen en maakte onder andere een opmerkelijke menukaart voor het jaarlijkse banket van deze conferentie.

De buitenkant van de Britselei werd reeds gerestaureerd. De bedoeling is dat het hof van beroep en het arbeidshof van Antwerpen op termijn hier hun intrek zouden nemen. Deze beslissing dateert al reeds van 1996 nadat de plannen voor de verhuis van de rechtbank van eerste aanleg naar het nieuwe Vlinderpaleis werden voorgesteld. Toen dacht men dat het hof van beroep in 2010 zijn intrek zou kunnen nemen in het gebouw op de Britse Lei. Momenteel zouden de hoven van beroep, in het beste geval, midden 2021 hun intrek kunnen nemen in dit gebouw.