Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Causa finalis
Causa Finalis is een concept uit de metafysica; en wordt uit het Latijn vertaald als Doeloorzaak : causa = oorzaak ; finalis = het doel betreffend. We kunnen het definiëren als het doel van iets, dat tevens een begin-oorzaak er van was. Iets analoogs vinden we terug in de teleologische ethiek of in de geschiedfilosofie van Hegel en Marx, waarbij respectievelijk het doel (telos) van een daad of van de geschiedenis van belang wordt geacht bij de beschouwing en verklaring ervan.
Voor Aristoteles was metafysica de wetenschap van de eerste principes en oorzaken. Zijn voornaamste vaststellingen en problemen in zijn wetenschappelijke werken waren gelinkt aan het fenomeen van de verandering en de beweging, of aan de omzetting van act in potentie en vice versa. Aristoteles ontwikkelde een theorie van causaliteit, algemeen bekend als de Leer van de Vier Oorzaken. Voor Aristoteles was begrip van wat een oorzaak is en hoeveel oorzaken er zijn immers essentieel voor een succesvol onderzoek naar de wereld om ons heen en naar onze eigen persoon.
De leer van de vier oorzaken
Als actoren van deze omzetting zag hij de vier oorzaken, te weten:
- de stoffelijke oorzaak = causa materialis;
- de vormgevende oorzaak = de causa formalis;
- de werkende oorzaak = de causa efficiens;
- en dan de voornaamste oorzaak, de 'causa finalis' of de 'doeloorzaak'.
Deze causa finalis was verheven boven de drie vorige; en was zelfs goddelijk voor Aristoteles, daar ze planmatig en steeds gericht was naar een doel, dat uiteindelijk het Goede moest zijn .
Aldus trachtte Aristoteles de werkingen van de natuur en de kosmos te verklaren.
voorbeeld
Een voorbeeldje maakt dit misschien wat duidelijker, en illustreert de causa bij Aristoteles als verklarende factor. Beschouwen we even de bouw van een huis.
- de stoffelijke oorzaak van een huis is het materiaal waar het is uit opgebouwd (causa materialis) of (hyle)
- de vormgevende oorzaak is het plan, de vorm van het huis (causa formalis ) of (eidos)
- de werkende oorzaak is de bouwer van het huis, of de vorm in de ziel van de bouwer (causa efficiens),
- en de doeloorzaak- (causa finalis) ten slotte is het doel van het huis: onderdak, bescherming
