William Arnold Egger

William A. Egger (Paramaribo, 1900 – Leidschendam, 1989) was een creoolse Surinamer die in 1935 naar Nederland kwam, dat in 1940 bezet werd door Duitsland. Hij legde zich niet neer bij de maatregelen van de nazi’s, maar koos de weg van verzet tegen onrecht en vervolging. Het gevoel voor vrijheid was in zijn genen opgeslagen na generaties van onderdrukking in koloniale tijden. Door heel Nederland legde hij onderduikruimten aan, nam de organisatie op zich voor het leven van de onderduikers die geregeld voedsel, medische verzorging en verdere aandacht nodig hadden, en hij had zelf ook onder zijn eigen woning een vernuftige schuilruimte gebouwd. Dat ging goed, tot een van de buren door verraad de Nederlandse collaborerende politie en daarmee de Duitsers op zijn spoor bracht. Vader en moeder Egger met hun beide kinderen van 7 en 9 jaren werden, samen met de nog aanwezige onderduikers, gearresteerd op 7 januari 1943.

Rechtvaardige Onder de Volkeren

Tijdens een Ceremonie op de Ambassade van Israël in Den Haag werd (op 18 september 2014) de hoge Yad Vashem-onderscheiding met de ere-titel ‘Rechtvaardige Onder de Volkeren’ postuum toegekend aan deze Surinamer die tijdens de oorlogsperiode 1940-1945 in Nederland verzet pleegde door met gevaar voor eigen leven Joodse medeburgers hulp te bieden tegen de vervolging door de Duitse bezetters. Zijn echtgenote Engelina Egger-Jas heeft altijd de acties van William ondersteund, beiden hebben dezelfde risico’s genomen, en beiden hebben de tol betaald nadat zij waren opgepakt: William moest zijn straf voor verzet in Kamp Vught ondergaan, en Engelina werd naar Auschwitz en andere kampen getransporteerd, evenals haar hele familie van jong tot oud. Die familie heeft de hel op aarde, van de kampen in de oorlog, niet overleefd. Alleen William en Engelina keerden terug onder moeilijke omstandigheden, en zij hebben daarna voor het Tribunaal van de Bijzondere Rechtspraak hun getuigenissen afgelegd over de Nederlandse beulen, agenten van de Documentatiedienst (Spaans en Dusschoten), die de brute overval uitvoerden op hun woonhuis begin 1943. Deze agenten gingen naar de gevangenis. De Israëlische hoge onderscheiding wordt toegekend aan niet-Joodse personen die hulp boden aan vervolgde Joden; om die reden komt William in aanmerking. Hij is de enige Surinamer (met NL-identiteit) aan wie de onderscheiding is toegekend.

Yad Vashem - Sjoa

De zoon van William, Wim Egger, die tijdens die bewogen jaren 7 jaren oud was, heeft de postume onderscheiding voor zijn vader aangevraagd. Een aanvraag voor deze onderscheiding wordt altijd grondig en langdurig onderzocht, en de basis daarvoor was het boek ‘Surinaamse Rug, Joodse Buik’ dat Wim Egger schreef, waarin het complete verhaal van de familie Egger in oorlogstijd staat beschreven alsmede de voorgeschiedenis van Williams roots in Suriname over de slavernij en de Joodse roots van zijn echtgenote, beide tot in generaties terug. Een familiegeschiedenis uit 2 werelden, volgens de auteur, of volgens de ondertitel van het boek: ‘Emoties over de Surinaamse slavernij en de Sjoa’.

Yad Vashem (‘Gedenkteken en Naam’) in Jeruzalem is het Nationale Instituut van Israël ter Nagedachtenis aan de Slachtoffers en aan de Helden van de Holocaust, de Sjoa. Het bestaat uit Herdenkingsruimte, Historisch museum, ‘Hal van de Namen’, uitgebreide bibliotheek en archieven, ‘Vallei van de Verwoeste Gemeenschappen’, Kindermonument, Monument ter Ere van de Gedeporteerden, en de Laan der ‘Rechtvaardigen Onder de Volkeren’.

Rechtvaardige Onder de Volkeren

‘Rechtvaardige Onder de Volkeren’ (Righteous Among the Nations) is de hoge Onderscheiding, met Eretitel uit de Talmoed, die door Israël wordt gegeven aan: niet-Joden, die tijdens de Sjoa in Europa, met gevaar voor eigen leven, vervolgde Joden hebben helpen onderduiken of overleven. De toekenning gebeurt door Yad Vashem. De decorandus ontvangt een Medaille op naam met Oorkonde, en zijn naam wordt gebeiteld in de Gedenkmuur van Yad Vashem (Righteous Honor Wall).

Naar Nederland: verzet

William A. Egger was een geboren Afro-Surinamer, die zijn zeevaart-opleiding genoot in Nederland, en zijn Joodse echtgenote Engelina Jas in Amsterdam vond. Met die zeevaart-kennis en Engelina keerde William naar Suriname terug, waar hij kapitein werd bij de Koloniale Vaartuigen; een zwarte kapitein in een wit tropenuniform. Zijn jeugd en jonge carrière had hij in Paramaribo doorgebracht, waar zijn familie in die dagen deel uitmaakte van de gekleurde, aanwezige elite. Zijn vader was de eerste vrijgeboren Egger, en zijn grootvader was nog slaaf geweest voordat deze door manumissie werd vrijgemaakt. Zijn moeder kwam voort uit de plantersfamilie Robles de Medina. Uit de slaventijd groeide het familie-devies van de Egger's: 'Ontplooiing', om waardigheid en gelijkheid te verkrijgen. In 1935 kwam William definitief naar Nederland, tegen de Europese achtergrond van de grote recessie en het nazisme. Zijn gevoel voor rechtvaardigheid en vrijheid was ontwikkeld en gestimuleerd tijdens de koloniale periode in Suriname, en in de wetenschap dat zijn voorouders en grootvader slaven zijn geweest. Deze eigenschappen waren, na generaties van onderdrukking, in zijn genen opgeslagen. Datzelfde gevoel dreef hem ertoe om zich in Nederland te verzetten tegen de wrede vervolging van Joden door de bezetter.

Ceremonie

Het verheugt de auteur, zijn zoon, dat het zover is gekomen dat de Ceremonie voor de postume hoge onderscheiding plaatsvond. De naam van William A. Egger wordt ook gebeiteld in de Muur van de Helden, in Yad Vashem (Jeruzalem). In de eer van toekenning van de Yad Vashem-onderscheiding kunnen velen delen: familie, vrienden, en niet te vergeten de Surinaamse gemeenschap in Nederland en in Suriname, vanwege de Surinaamse roots van de decorandus. De Yad Vashem-onderscheiding is een herinnering aan de offers waartoe weinig goede mensen in staat waren onder de zware omstandigheden van de Sjoa.

Het complete verhaal

Wim Egger (1935), de auteur van het boek, is in Amsterdam geboren, een week na aankomst van de boot uit Suriname, met aan boord het hele gezin. Hij beschrijft in ‘Surinaamse Rug, Joodse Buik’ de vervlechting van zijn beide roots, de Joodse en de Surinaamse, van generaties terug. Van de slavenjacht in Afrika tot de eerste vrije Egger, en van de Inquisitie in Spanje tot de Joodse plantagehouders in Paramaribo. Zijn beide roots beïnvloeden elkaar – sterke Surinaamse Rug en gevoelvolle Joodse Buik – en vermengen zich met zijn dagelijkse ervaringen. De emoties over de oorlogsperiode staan centraal. Na de oorlog krabbelt de auteur overeind, specialiseert zich in de uitgeverij, moet door de gevolgen van de oorlog heen, en gaat studeren: hij wordt jurist. Hij gaat de achter de identiteit en de handelingen van de beruchte daders aan die hij eerder in de ogen had moeten zien.

Literatuur

Wim Egger, ‘Surinaamse Rug, Joodse Buik. Emoties over de Surinaamse Slavernij en de Sjoa.’ Derde druk: ISBN 978-90-6170-001-2, 288 pp gebonden, met Index en stambomen Joods en Surinaams. Rechtstreeks bij Uitgeverij Libertador, Voorburg – www.surinaamserug.nl – T. 06-22398901

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties