Gebroeders Van Raemdonck

De gebroeders Edward en Frans Van Raemdonck waren twee broers die beide tijdens de Eerste Wereldoorlog sneuvelden bij een nachtaanval op het Stampkot te Steenstrate op 26 maart 1917. De gelijktijdige dood van beide broers maakte hen tot een icoon in de Vlaamse Beweging en een symbool van broederliefde.

Jeugd

Edward Van Raemdonck werd geboren te Temse (Oost-Vlaanderen), op 8 oktober 1895. Zijn broer Frans werd er geboren op 24 januari 1897.

Dood

Toen zij sneuvelden waren beide broers sergeant van de 6e Compagnie van het 24e Linieregiment. Ook de Waalse korporaal Aimé Fiévez (Calonne, 7 maart 1891 - Steenstraete, 26 maart 1917) overleed op dezelfde plaats en hetzelfde tijdstip.

Het stoffelijk overschot van deze drie militairen werd na de oorlog herbegraven in de crypte van de IJzertoren. Op de plek waar ze sneuvelden werd later ook een monument voor hen opgericht, opgetrokken uit betonblokken van het Stampkot.

Een symbool voor de Vlaamse Beweging

De lichamen lagen in niemandsland en konden niet worden gerepatrieerd. In het leger zou men toen hebben voorgesteld om een halfuur wapenstilstand te vragen zodat de lijken konden worden weggehaald en worden herbegraven in Westvleteren. Generaal Louis Bernheim, lid van het Grootoosten van België, zou dit voorstel toen hebben afgewezen en aan generaal Mahieu hebben verklaard:

„Je n’en vois pas la nécessité. D’ailleurs il s’est avéré que le plus jeune des deux était un flamingant
(„Ik zie er de noodzaak niet van in. Overigens, het is geweten dat de jongste van de twee een flamingant was”).

Waarop generaal Mahieu zou hebben geantwoord:

„En effet” („Inderdaad”).

Op 13 april, 19 dagen na hun dood, werden ze in een ondiepe obusput begraven, op een terrein dat was omgeploegd door granaatinslagen. Hun lijken werden bovendien in september 1917 bij een Frans offensief omgewoeld en stukgeschoten.

De tekst van het bidprentje, opgesteld door O. Dambre, maakt gewag van de volgende gebeurtenissen:

„In een rit op de eerste lijn van den vijand hadden beiden zich allerprachtigst gedragen. Onder een ijselijk bombardement keerden de mannen terug, na volbrachte taak. Tot aan den IJzer kwam Edward en keek met zijn vlammende oogen rond... Doch zijn broeder niet ziende op de plaats der afspraak weigert hij over den IJzer te komen, en de reeds volbrachte heldenfeiten zal hij nu spontaan bekronen met zijne ideale broederliefde. Te midden het afgrijselijkste kanonvuur gaat hij op zoek naar zijn broeder... Wat is er toen gebeurd ? Achttien dagen nadien tusschen onze en de vijandelijke lijnen vond men beide in elkaars armen liggend voor eeuwig... dood.”

De vertoning van heldhaftige broederliefde tot in de dood werd een symbool van de Vlaamse Beweging. Wekenlang bleven Vlaamse kranten er roerende, piëteitsvolle artikelen aan wijden. Een pentekening van Joe English maakte van het beeld van innige broederliefde een krachtig herkenbaar icoon.

Uiteindelijk bleken beide broers samen te zijn gesneuveld met de Waalse korporaal Aimé Fiévez. In september 1917 werd het gebied waar ze lagen begraven weer door Belgen veroverd. De stoffelijke overschotten van de drie mannen werden verzameld en opnieuw begraven. Hun makkers plaatsten in september 1918 een stenen kruis op de plaats, waar later een houten omheining rond kwam. Tot 1933 zou deze zerk daar blijven; alvorens naar de IJzertoren te verhuizen. Op de plaats kwam een nieuw monument. De oorspronkelijke zerk ging bij de dynamitering van de IJzertoren in 1946 verloren.

Op 29 oktober 1919 werd het graf opengelegd met de bedoeling de gesneuvelden te repatriëren. Men trof echter slechts enkele stoffelijke resten meer aan, die niet meer te identificeren waren, waarop men besloot deze te laten rusten en men het graf weer dicht maakte. In 1924 werd op bevel van de militaire overheid het graf nogmaals geopend. De resten van de twee broers en van Fiévez werden in één kist gelegd, en bijgezet op de Belgische militaire begraafplaats in Westvleteren. Op 13 augustus 1932 werden de stoffelijke resten van de drie gesneuvelden weer ontgraven, en een week later op de 13e IJzerbedevaart overgebracht naar de crypte van de IJzertoren samen met zes andere gesneuvelden die een symbool waren geworden.

Weblinks

• Pagina over de gebroeders Van Raemdonck
• Boekbespreking van Luc De Ryck, Terug naar niemandsland – De geschiedenis van de gebroeders Van Raemdonck: mythe en werkelijkheid op verzet.org (dode link) (gearchiveerde versie)
• (en) Three men lost at De Stampkot (dode link), (gearchiveerde versie)

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties Luc De Ryck, Terug naar niemandsland. De geschiedenis van de gebroeders Van Raemdonck: mythe en werkelijkheid, De Klaproos, Koksijde, 1997 Karel de Schaepdrijver; Julius Charpentier, Vlaanderens Weezang aan den IJzer, uitgever niet vermeld, 1918