Kogellager

Een kogellager.

Een kogellager is een rollend lager die er voor zorgt dat een draaibeweging met weinig wrijving kan worden uitgevoerd. Een kogellager bestaat meestal uit een binnenring en een buitenring met daartussen één of twee rijen bolvormige, cilindrische of tonvormige kogels. De kogels draaien mee en nemen de krachten op. De kracht kan loodrecht op de lager staan, bij een radiaal lager (zoals afgebeeld), of bij een druklager evenwijdig aan de as door de lager, bijvoorbeeld zoals toegepast in de koppeling van een auto.

Behalve kogellagers bestaan er ook nog naaldlagers en glijlagers.

Toepassingen

Een kogellager wordt vooral gebruikt om de as van een wiel aan een voertuig te bevestigen of het wiel aan de as te bevestigen. Het wiel kan dan met weinig wrijving ronddraaien, ondanks het feit dat er een flink gewicht op de as drukt. Bij een fiets zijn het voorwiel en achterwiel voorzien van kogellagers, maar ook de trapas en de stuuras. Bij in-line skates wordt elk wiel van twee kogellagers voorzien waar een korte as doorheen gestoken wordt. Ook zwaarbelaste scharnieren van deuren worden wel van kleine kogellagertjes voorzien. De meeste elektromotoren zijn eveneens voorzien van kogellagers.

Wrijving

Als een metalen kogellager te weinig vet of smeerolie heeft, kan de lager door de warmteontwikkeling vastlopen. Een kogellager is namelijk niet geheel wrijvingsloos. Doordat de kogels binnenin een kogellager meedraaien, ontstaat er wrijving tussen de kogels onderling omdat ze ten opzichte van elkaar tegen elkaar in draaien. Ook mag men niet teveel vet in de lager pompen. De lager mag maar voor 2/3 gevuld zijn anders gaat het vet meedraaien en dit gaat gepaard met een grote temperatuurstijging (met alle gevolgen van dien voor de levensduur van het vet).

Meestal worden de kogels in een 'kooi' geplaatst, een soort ring, zodat ze niet tegen elkaar komen. Ook kunnen kogellagers van kunststof of keramiek gemaakt worden. Verder kan er een teflon laag aangebracht worden. Soms worden twee kogellagers binnen elkaar geplaatst, om de wrijving zo nog minder te maken.

Identificatie

Kogellagers zijn in verregaande mate gestandaardiseerd. Er zijn nummercodes waarmee eenvoudig een specifiek type kogellager kan worden geïdentificeerd. Meestal is op het kogellager het nummer gestanst waarmee het identificeerbaar is. Er zijn nog een aantal bijzondere kenmerken van kogellagers, er zijn de zogenaamde C aanduidingen, die zeggen iets over de speling van de binnenring t.o.v. de buitenring binnen de lager. C3 is de meest voorkomende variant. Dit is een lager die gelijk is aan zijn C0 genummerde broertje met uitzondering van de speling, die is dus groter. Men heeft ook nog C1 die heeft een veel kleinere speling dan C0 (de standaardmaat) en C2 met een kleiner speling dan C0, maar iets groter dan C1. Verder is er naast de genoemde C3 ook nog een C4 en C5, die heeft een nog grotere speling. Dus in volgorde van speling beginnende bij de strakste is het C1 C2 C0 C3 C4 C5

In de wereld van de in-line skates is de Amerikaanse onderverdeling ABEC standaard. De schaal loopt van ABEC 1 tot ABEC 9 (de nauwkeurigste lagers).

Afgedankte kogellagers

Er zijn meerdere vormen van beschadiging die tot het einde van een lager kunnen leiden, zoals ontbreken van smeermiddelen, kleine verontreinigingen, te hoge temperatuur, te hoge belasting of foute montage. Normaliter moet het loopvlak van de kogels netjes egaal van kleur zijn en zonder piepen, krassen of schuren draaien. Met een vergrootglas is eenvoudig te zien of een kogellager beschadigd is: kijk ermee naar de loopbaan. Trillingen zijn een duidelijk signaal dat er schade is opgetreden, deze trillingen kunnen met trillingsanalyse worden opgenomen en aan de hand van deze analyse kan men zeggen welke lagerfout is opgetreden. Het verdient aanbeveling om dan snel actie te ondernemen omdat de gevolgschade meestal aanzienlijk groter is dan de kosten van het vervangen van een lager.

Trivia

• Sinds 2003 worden harde schijven van een computer steeds meer met vloeistoflagers uitgerust, omdat die stiller zijn dan kogellagers.

Zie ook

• Kogel (doorverwijzing).

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Ball bearings op Wikimedia Commons.