Het handschrift De Hooghe is een grafschriftenverzameling genoemd naar Ignace-Michel de Hooghe (+ 1715), die dit werk omstreeks 1700 aanlegde. Aanvullingen lopen tot het einde van de 18de eeuw. Het is een van de meest geraadpleegde bronnen die in de Openbare Bibliotheek in Brugge bewaard worden.

Inhoud handschrift

Het handschrift behandelt het funeraire erfgoed in Brugge en (in mindere mate) Gent. Zo heeft men grafzerken, kapellen, grafgedenktekens (bevestigd aan muren en pilaren) en wapenkundige kabinetten. Dit alles geeft veel informatie over families, verwantschappen en adellijke titels. ‘Handschrift De Hooghe’ vormt een sleuteldocument voor de studie van de lokale en regionale geschiedenis, de heraldiek en de kunst- en architectuurgeschiedenis. Het helpt om genealogische knopen te ontwarren, kerkinterieurs te reconstrueren en geschilderde portretten te identificeren.

Indeling

Het handschrift bestaat uit vijf delen, verdeeld in zes fysieke boeken, waarbij het eerste deel in twee boeken werd uitgesplitst. Boek 1 tot boek 4 eindigen in 1698 ; boeken 5 en 6 bieden aanvullingen voor de periode 1698-1789.

Boek 1) Sint-Donaaskerk
Boek 2) Onze-Lievevrouwekerk
Boek 3) Sint-Salvatorskathedraal, Sint-Walburgakerk, Sint-Gilliskerk, Sint-Jakobskerk, Sint-Annakerk, Sint-Catharinakerk en diverse graven in verschillende kloosters
Boek 4) Kloosters, abdijen, kapellen en godshuizen in Brugge (ook grafschriften uit enkele Gentse stadskerken)
Boek 5) De acht parochiekerken in Brugge ( verder zetting van boek 1,2 en 3)
Boek 6) De kerken van de volgende kloosters in Brugge: augustijnen, predikheren (of dominicanen), recolletten (of minderbroeders) , kapucijnen, geschoeide en ongeschoeide karmelieten (of discalsen). Verder van de Eekhoutabdij en van de Elisabethschool

Auteurs handschrift

Ignace de Hooghe inventariseerde tussen 1698 en 1707 het funeraire erfgoed in alle Brugse kerkelijke instellingen. Zo schreef hij de boeken één tot en met vier. De boeken vijf en zes werden geschreven door Mathias van Laerebeke en J. de Gheldere. Deze twee oudheidkundigen gingen aan de slag om de verzameling van Ignace de Hooghe aan te vullen. Dit deden ze op het einde van de 18de eeuw, toen de storm van de Franse Revolutie het kerkelijke patrimonium bedreigde. Van Laerebeke en de Gheldere zorgden ook voor een duidelijk beeld van de kerkinterieurs van toen. Dit gebeurde door 139 afbeeldingen aan het boek toe te voegen. Deze tekeningen, in gewassen inkt, schetsen de inrichting van de Brugse kerken uit het ancien régime; veelal vormen ze daartoe zelfs de enige bron. Het handschriftelijke namenregister dat vandaag bij dit handschrift wordt bewaard, is het werk van Alphonse De Poorter, Brugse stadsbibliothecaris van 1908 tot 1939.

Eigenaars handschrift

Aanvankelijk bleef het handschrift “De Hooghe” in familiebezit, maar na verloop van tijd kwam het handschrift bij anderen terecht. Dit had als gevolg dat er een aantal gedeeltelijke kopieën ontstonden. In 1794 behoorde de originele set van vier boeken toe aan Mathias van Laerebeke die meteen ook voor de aanvulling zorgde. Vervolgens kwam dit intussen tot zes volumes aangegroeide manuscript in handen van Jozef Huys. Huys verkeerde in geldnood en leende een som bij de toenmalige Brugse burgemeester Karel de Croeser (1746 - 1828) . Hij gaf daartoe het handschrift “De Hooghe” als onderpand. Huys slaagde er nooit in zijn schulden af te lossen en toen hij in 1825 overleed, schonk de burgemeester het handschrift aan de stadsbibliotheek. Meteen vormde het een uitzonderlijke aanwinst voor de jonge stedelijke instelling, die sinds 1819 in het stadhuis was gevestigd. Vandaag is deze instelling uitgegroeid tot de Openbare Bibliotheek Brugge; het handschrift wordt er nog steeds bewaard, als handschrift 449.

Wapenschilden

De Hooghe had vooral een uitgesproken belangstelling voor de wapenschilden die op de graf(gedenk)tekens voorkwamen. Die zijn in het door hem geschreven handschrift keurig ingekleurd. Ingekleurde wapens komen slechts sporadisch voor in de grafcultuur. Hier heeft de Hooghe bijgevolg zijn toevlucht genomen tot andere bronnen. Over zijn bibliotheek is evenwel niets bekend. Wel kende Brugge een levende traditie van grafschriftenverzamelaars, die teruggaat op Cornelis Gailliard (ca. 1520-1563), wapenheraut van Karel V.

Familienamen

De familienamen spelen een belangrijke rol in dit handschrift. De grafschriften (het tekstgedeelte van het handschrift) bevat ongeveer 7000 naamvermeldingen. Deze namen vormen meteen ook de toegang om dit handschrift te raadplegen. Van de meeste families geeft het handschrift ook een ingekleurd wapenschild.

Vermeldingen

Families

Klooster- en parochiekerken

Externe links

Bronnen in context, Brugge (https://erfgoedbrugge.be/handschrift-de-hooghe/)
Handschrift De Hooghe (https://zoeken.erfgoedbrugge.be/detail.php?nav_id=9-1&id=940106607&index=0&cmvolgnummer=1&bronpaginaid=940106612)
Openbare bibliotheek, Brugge (http://zoeken.brugge.bibliotheek.be/detail/De-Hooghe-Ignace-Michel/Ms-449-Versaemelinghe-van-alle-de/Handschrift/?itemid=%7Clibrary%2Fv%2Fobbrugge%2Foudedrukken%7C3013)
Flandrica (http://www.flandrica.be/solr-search/results/?solrfacet=collection:%22Openbare%20Bibliotheek%20Brugge%22)

Literatuur

Carlier, M. (2017), Vier hypothesen over de grafschriftenverzameling de Hooghe/van Larebeke (1789), Biekorf : West-Vlaams archief voor geschiedenis, archeologie, taal-en volkskunde, 117 (2), 175-199

Digitaal op Bronnen in context:

Ludo Vandamme, Handschrift De Hooghe – een introductie, 2013 (https://erfgoedbrugge.be/handschrift-de-hooghe/duiding-de-hooghe/)

Handschrift De Hooghe