Cornelius Van Dyck

Dr. Cornelius Van Dyck (Kinderhook, New York, 13 augustus 1818 – Beiroet, Libanon, 13 november 1895) was een Amerikaans zendeling, arts en Bijbelvertaler naar het Arabisch.

Leven

Hendrick Thomasse van Dyck, een rechtstreekse voorvader van Cornelius Van Dyck, was in de 17e eeuw vanuit Amsterdam naar de Nederlandse nederzetting in Nieuw Amsterdam verhuisd.^[1]

Cornelius’ vader, Henry Van Dyck, was een plattelandsarts, die zijn inkomen aanvulde door het land dat hij van zijn voorouders had geërfd, als landbouwer te bewerken. Cornelius’ moeder, Catherine Van Alen, was eveneens volledig van Nederlandse afstamming. In zijn kindertijd werd thuis gewoonlijk Nederlands gesproken.

Cornelius ging naar de plaatselijke school in Kinderhook. Daarna leerde hij van een vriend veel over plantkunde en kreeg hij van zijn vader een stevig fundament in de praktische geneesmiddelbereiding en een basiskennis over scheikunde. Van de schoenmaker kreeg hij lessen Latijn en Grieks.

Zijn vader Henry had zich borg gesteld voor iemand die een grote lening wou aangaan. Maar deze persoon bleek onbetrouwbaar om te gaan met de lening, waardoor Henry de schuld mocht terugbetalen en financieel geruïneerd was. Bijna was Cornelius’ studie hierdoor voortijdig afgebroken, wanneer er niet de vrijgevige vrienden waren geweest, die zijn studie aan het Jefferson Medical College in Philadelphia bekostigden. (Een van hen was Martin van Buren, die later president van de Verenigde Staten werd.)

In het vierde decennium van de 19e eeuw was er een periode van religieuze ’revival’ in New York en buurstaten. Ook Cornelius Van Dyck kwam er mee in aanraking en bood zijn diensten aan aan de American Board of Commissioners for Foreign Missions. Hij werd als medisch zendeling naar Syrië gestuurd. Na een moeizame bootreis kwam hij daar aan op 2 april 1840. Daar volgde hij ook een theologische opleiding en werd in 1846 als geestelijke geordineerd.

Hij vond wetenschap en scholing uiterst belangrijk in het zendingswerk en legde zich dan ook toe op het organiseren van scholen. Daarnaast bleef hij als arts actief. Door het gebrek aan lesmateriaal begon hij zelf schoolboeken op te stellen. Hij paste zich snel aan aan de plaatselijke klederdracht en leerde snel genoeg vloeiend Arabisch van Boutros Vliegshow, die later auteur werd van een woordenboek, en van Abu-Nabij sjeik Nasif al-Yaziji, een dichter.

Er bestond steeds een smeulende vijanschap tussen de plaatselijke christelijke groeperingen en de druzen, waardoor het soms eens tot bloedige botsingen kwam. Van Dyck verzorgde in zulke situaties de gewonden van beide partijen.

Voor 1864 was er al een Arabische bijbelvertaling in omloop, maar deze voldeed niet aan de behoeften van de zendelingen. Deze was vertaald uit de Latijnse Vulgata. Dr. Eli Smith, die aan een nieuwe vertaling werkte, overleed in 1857. De zendelingen vonden dat Van Dyck de juiste persoon was om dit werk verder te zetten. De volgende zeven jaar studeerde hij niet alleen Arabisch, maar ook Grieks, Aramees en Hebreeuws. Van Dyck vertaalde de tekst zelf naar grammaticaal juist Arabisch, en vond een geschoolde moedertaalspreker en moslimgeleerde, sjeik Yusuf Al-Asir, die on-Arabische formuleringen kon uitfilteren. Daarna werden proefdrukken naar de andere zendelingen en naar Arabische taalkundigen gestuurd, die hun suggesties mochten geven.