Johannes de Doper

De voornaamste informatiebronnen over het leven en de bediening van Johannes de Doper zijn de canonieke evangeliën. Lucas is het meest compleet, omdat hij de omstandigheden van de geboorte van Johannes de Doper en details over zijn bediening en dood geeft. Het evangelie van Johannes sluit nauw aan bij dat Lucas, wat betreft de openbare bediening van Johannes betreft, maar bevat niets over zijn vroege leven. De beschrijving in het evangelie volgens Markus is erg beknopt en bevat geen bijkomende gegevens. Het vierde Evangelie heeft als bijzonderheid dat het het getuigenis van Johannes na de doop van Jezus Christus geeft. Daarnaast zijn er nog enkele weinige en slechts indirecte verwijzingen in andere nieuwtestamentische teksten zoals Handelingen 13:24; en 19:1-6.

Josephus vermeldt in zijn Joodse Oudheid (XVIII, v, 2) naar Johannes de Doper. Josephus is niet altijd even nauwkeurig, maar zijn bemerkingen over de populariteit van Johannes de Doper zijn de aandacht van de historicus waard. Dat kan niet worden gezegd over de apocriefe evangeliën: de schaarse informatie die daarin wordt gegeven over Johannes de Doper, is ofwel afkomstig uit de canonieke evangeliën of bestaat uit vaagheden.

Zacharias, de vader van Johannes de Doper, was een priester van de afdeling van Abia, de achtste van de vierentwintig afdelingen waarin de priesters waren ingedeeld (1 Kronieken 24:7-19); Elizabeth, de moeder vaan Johannes, „behoorde tot de dochters van Aäron”, volgens de evangelieschrijver (1:5); enkele verzen verder (1:36), noemt hij Maria een ’nicht’ (syggenis) van Elizabeth.

Johannes de Doper werd door de menigte beschouwd als een groot profeet (Mattheüs 14:5; Markus 11:32). Zijn uiterlijke verschijning (Mattheüs 11:12) en manier van doen herinnerde aan de profeet Elia, „hij droeg kleding van kameelhaar, en een lederen gordel omr zijn lendenen; en zijn voedsel bestond uit sprinkhanen en wilde honing” (Mattheüs 3:4; vergelijk 11:7-8). In de buurt van een stromend water doopte hij mensen, in Bethabara (Johannes 1:28) of Aenon (Johannes 3:23). Terwijl hij „goed nieuws verkondigde aan het volk” (Lukas 3:18), wat inhoudt dat hij verkondigde dat de verlossing nabij was. Hij spoorde zijn discipelen aan berouw te hebben en daarom te vasten en zich te laten dopen (Mattheüs 9:14, 11:18, en parallelle passages). Het gebed dat hij zijn discipelen onderwees was mogelijk vergelijkbaar met het zogenaamde onzevader (Lukas 11:1).

Johannes de Doper had koning Herodes in zijn toespraken meermaals bekritiseerd voor zijn huwelijk met de vrouw van zijn broer Filippus, en voor alle slechte dingen die hij had gedaan. Herodes liet hem daarom in de gevangenis zetten. Het was in de gevangenis dat Johannes hoorde van het werk van prediking of genezing door Jezus (Mattheüs 11:2-19; Lukas 7:18-35). Herodes was bang voor de woede van het volk en was daarom niet van plan om Johannes te doden, maar Herodias (Mattheüs 14:6; Markus 6:19 en volgende) had een plan om zich op Johannes te wreken. Op het verjaardagsfeest van Herodes voerde de dochter van Herodias een dans uit, wat Herodes en de aanwezigen zo beviel dat Herodes beloofde om haar om het even wat te schenken dat zij zou vragen. Op instigatie van haar moeder vroeg zij het hoofd van Johannes de Doper op een schotel. Herodes verleende gehoor aan deze wens en liet Johannes onthoofden. Johannes’ discipelen begroeven zijn lichaam.

  (en) St. John the Baptist, in: Catholic Encyclopedia, New York, Robert Appleton Company, 1907-1912. (vertaal via: )

  (en) John the Baptist, in: Jewish Encyclopedia, New York: Funk & Wagnalls, 1901-1906. (vertaal via: )