Busmaterieel van Centraal Nederland (deel 1)

Deel 1 van het overzicht van het busmaterieel dat in dienst is geweest van Centraal Nederland (CN), een voormalig streekvervoerbedrijf dat in 1973 is ontstaan uit een fusie van Maarse & Kroon (regio West) en NBM (regio Oost). CN bestond ruim 21 jaar en is is via opsplitsingen in NZH en Midnet in Connexxion opgegaan. De bussen in dit overzicht vertegenwoordigen de beginjaren van CN; ze zijn allemaal ingebracht door de oprichtende bedrijven. De bussen zijn zoveel mogelijk ingedeeld bij soort, tijdperk en volgorde van indienststelling. De vermelde nummers zijn de wagennummers zoals gebruikt door CN.

Verklaring van gebruikte typebenamingen

Men komt in dit artikel typebenamingen tegen als Leyland Royal Tiger/Verheul. Leyland is daarbij het merk, Royal Tiger of Royal Holland Coach slaat op het type chassis dat bij de bus gebruikt is, en Verheul, Hainje of Den Oudsten is de bouwer van de carrosserie.

De oudste Verheul bussen

Merk/type	Serie	Bouwjaar	Bijzonderheden	Afbeelding
Leyland Royal Tiger Cub/Verheul	26, 27, 32, 37, 39, 50-52	1956-1960	Tussen 1954 en 1960 schafte MK diverse series eendeursbussen aan op het zelfdragende - integrale - Royal Tiger Cub-chassis. Acht exemplaren - t.w. 26, 27, 32, 37, 39 en 50-52 - haalden de overgang naar CN; ze behielden de wit-blauwe huisstijl van MK en werden in 1974 afgevoerd. 32 werd verkocht aan Cats in Heemskerk en meer dan 35 jaar later teruggevonden.
Leyland Royal Holland Coach-Verheul LV	4203, 4205-4207	1958	NBM, een van de bedrijven van het NS-concern, schafte soortgelijke bussen aan op het zwaardere Royal Holland Coach-chassis. 4203 en 4205-4207 waren eendeurssemitoers die in de toenmalige groene huisstijl van NS werden geleverd. 4203 en 4206 werden vlak na de overgang naar CN afgevoerd; 4205 en 4207 volgden in 1974.
Leyland Royal Holland Coach-Verheul LV	4450-4455, 4457-4458	1958	Naast de semitoers schafte NBM ook een serie tweedeursbussen aan voor de gewone lijndienst. Begin jaren 70 werden ze streekgeel geschilderd, waarbij 4451 pas na de overgang naar CN aan de beurt kwam. Ze reden vanuit Zeist en verhuisden in het najaar van 1974 naar Amsterdam voor spitsdiensten op lijn 56 en 58 naar de Bijlmermeer. In 1975 begon de afvoer; 4458 keerde begin 1976 terug naar Zeist om daar als laatste buiten dienst te gaan.
Leyland Royal Tiger Worldmaster Worldmaster/Verheul	177, 179, 180, 182, 183, 185, 187-190	1956-1961	Tussen 1956 en 1961 bestelde MK de eendeursbussen 165-190. Dit bustype, dat lange tijd werd ingezet voor reizen naar het buitenland, was zeer geliefd bij de chauffeurs, maar de afvoer begon al op negenjarige leeftijd. Slechts tien exemplaren hebben de beginjaren van CN gehaald; 185 ging al na twaalf dagen buiten dienst en werd aan een particulier verkocht die hem onderbracht in de MAGIC bus organisatie. De bus bestaat nog steeds en bevindt zich thans te Ruigoord. 182 ging begin 1975 als laatste buiten dienst en kreeg aan het eind van dat jaar een bestemming als museumbus.
Leyland Royal Tiger Worldmaster/Verheul	72-77, 87-90, 100, 101, 191-198	1960/1961	In 1960 ontwierp Verheul een nieuw bustype met een Amerikaans aandoende neus, identieke voor- en middendeuren, en een aluminium-band rondom de carrosserie. MK schafte twintig van deze bussen aan voor de z.g. voorstadslijnen; ze werden om ouder materieel heen genummerd en haalden allemaal de overgang naar CN. Geel geschilderd bleven ze op de voormalige MK-lijnen en werden ze in hun laatste jaren ingezet op het personeelsvervoer van/naar Schiphol. In 1975 begon de afvoer; 197 en 198 bleven als laatste over en hebben in 1978 nog (als lesbus) vanuit Zeist gereden. 73 werd aan het eind van dat jaar aan de Stichting Veteraan Autobussen geschonken en in zijn oorspronkelijke staat teruggebracht.
Leyland Royal Tiger Cub/Verheul	201-220	1962-1964	Speciaal voor de rustige plattelandslijnen langs B-wegen bestelde MK twintig bussen op het lichtere Royal Tiger Cub-chassis; 201-220 hadden en beperktere breedte dan 72....198 (2.20 meter) en misten het aluminium. 201 werd in september 1972 aan de NBM verkocht en bij die gelegenheid vergeeld; 202, 207 en 216 volgden bij de overgang naar CN. De rest kwam daar niet meer in aanmerking voor, want in 1974 begon de afvoer. Acht exemplaren (202, 203, 205, 207, 208, 210, 216 en de buiten dienst staande 220) hebben nog de eerste maanden van 1976 gehaald.

Bolramerbussen

Merk/type	Serie	Bouwjaar	Bijzonderheden	Afbeelding
11 meter bussen
Leyland-Werkspoor LE-WS	4651-4660, 4673-4692, 4708-4713, 4768-4779, 4785-4802, 4811-4820, 4874-4883, 4893-4901	1957-1960	De "Bolramer" was een van de voorlopers van de standaard streekbus die in deel 2 wordt belicht en bleef tien jaar in productie. NBM bracht een honderdvijftigtal van deze bussen in die vanuit het gehele (oostelijke) vervoersgebied rede. De meeste exemplaren waren geel geschilderd, 4811 volgde bij CN. De rest van de groene wagens kwam hier niet meer in aanmerking voor en werd in 1974 afgevoerd. Tegelijkertijd gingen ook de eerste gele exemplaren buiten dienst, waarvan 4710 weer groen werd geschilderd voor zijn latere bestemming als museumbus. 4880 en 4893 haalden begin 1980 een diensttijd van ruim twintig jaar en werden daardoor de langstrijdende CN-bolramers.
Leyland/Van Hool LE-HO	7003-7052	1961	7003-7052 waren gebouwd door het Belgische Van Hool en verschilden van de Werkspoor-wagens door de panoramische achterruit. Al in hun NBM-tijd hadden ze veel last van corrosie, en vlak na de overgang naar CN begon de afvoer. In 1977 gingen de laatste veertien exemplaren (7005-7007, 7010, 7011, 7014, 7015, 7017, 7029, 7033, 7036, 7044, 7049, 7051) buiten dienst; 7017 werd aan een particulier verkocht.
12 meter bussen
Leyland-Werkspoor LE-WS/Den Oudsten, Leyland-Verheul LV/Den Oudsten	7550-7558, 7559-7561	1963/1964	Deze serie was in samenwerking met Werkspoor en Verheul gebouwd omdat Den Oudsten nog ervaring moest opdoen met zelfdragende bussen. In 1976 begon de afvoer; 7557 en 7558 gingen in 1979 als laatste buiten dienst.

Jonckheere bussen

Merk/type	Serie	Bouwjaar	Bijzonderheden	Afbeelding
Leyland Royal Tiger Worldmaster/Jonckheere	855-861	1963/1965	In 1971 nam NBM elf bussen over van de N.V. v/h Fa. Wed. A.W. de Haas en Zn. te Veenendaal die tussen 1963 en 1967 bij de Belgische busbouwer Jonckheere waren aangeschaft en hun eigen nummers behielden. Toerwagens 855-861 deden dienst vanuit Rhenen en Zeist, en vlak na de overgang naar CN begon de afvoer. 858 en 861 gingen in - respectievelijk - 1975 en 1977 als laatste buiten dienst.
Leyland Royal Tiger Worldmaster/Jonckheere	862-865	1966/1967	862-865 waren lijnbussen van hetzelfde type dat in dienst was bij het Nijmeegse stadsvervoerbedrijf CVD; ook zij werden vanuit Rhenen en Zeist ingezet. 864 en 865 werden na de overgang naar CN tot oranje semitoers beschilderd met het opschrift Central Holland Tours. 863 ging in 1976 als eerste buiten dienst, 862 in 1978 als laatste.

Overige bussen

Merk/type	Serie	Bouwjaar	Bijzonderheden	Afbeelding
Leyland Royal Tiger Cub/Hainje	301-308	1963	In 1963 nam MK de serie 301-308 in dienst; eendeurssemitoers met beplating van aluminium. Bij CN kwamen ze om leeftijdsredenen niet meer in aanmerking om te worden vergeeld, en eind 1975 gingen ze buiten dienst; 307 werd in de zomer van 1976 als laatste afgevoerd. Een afscheidsexcursie zat er niet meer in daar de wagen al verkocht was en dus niet meer voor derden beschikbaar.
Leyland Royal Tiger Worldmaster/Roset	401-425	1965-1967	Deze bussen vormden een verdere ontwikkeling van de 301-308 en hadden ook aluminium beplating. Zij waren echter gebouwd op een zwaarder Worldmaster-chassis en hadden een uitstapdeur achter de achteras. Bij de overgang naar CN waren ze vergeeld met polyester beplating (waarbij de grille niet langer zichtbaar was). Eind jaren 70 begon de afvoer; diverse exemplaren brachten hun laatste dagen in het oosten door. 413 kreeg na zijn buitendienststelling een bestemming als museumbus en werd in zijn oorspronkelijke staat teruggebracht.
Leyland-Verheul VBW10	426-445	1966-1968	De vervolgseries - die in dezelfde periode als 401-425 werden geleverd - waren zelfdragende Verheul-bussen met Worldmaster-componenten van de gesloopte series 110-115, 126-127 en 165-190. Bij CN kregen ze in 1974-1975 eenzelfde revisie als 401-425. Eind jaren 70 - toen ze inmiddels vanuit het oosten kwamen te rijden - begon de afvoer; diverse exemplaren werden verhuurd aan streekvervoerders DVM (431, 434, 438; in verband met een garagebrand in Emmen), FRAM (426, 443, 444) en de Anhemse stadsvervoerder GVA (440, 435). 432 ging in 1982 als laatste buiten dienst.
Leyland-Verheul VBW10	501-510	1966	501-510 waren semitoerbussen; na de revisie in 1975-76 reden ze hun laatste jaren afwisselend vanuit beide regio's. 509 en 510 - die al vlak voor de overgang met de semitoers 5158-5160 van NBM werden geruild - gingen in 1982 als laatste buiten dienst.
Leyland Royal Tiger Worldmaster/Roset	551-558	1968	Speciaal voor MK en het Gelderse streekvervoerbedrijf GTW ontwierp Roset een semitoerbus met enkelbladsdeuren. Bij CN werden de bussen eerst oranje geschilderd, en later geel (de aluminiumkleurige band werd dan weer oranje). Tussen 1978 (552) en 1981 (556) werden ze afgevoerd.
Toerbussen
Leyland Royal Tiger Cub/Roset	251	1963	Ter gelegenheid van het veertigjarig jubileum van MK in februari 1963 bouwde Roset (Bergen op Zoom) een VIP-bus naar ontwerp van Akkermans (Oud Gastel). 251 - bijgenaamd Jules Verne - werd bij CN oranje geschilderd, net als alle onderstaande bussen; na zijn buitendienststelling werd de bus aan oud-directeur W.G. Maarse jr. verkocht die hem onderbracht bij de Stichting Veteraan Autobussen alwaar hij in zijn oorspronkelijke staat werd teruggebracht.
Leyland Panther/Roset	701, 702 ()	1966	De door MK ingebrachte 701 en 702 waren luxe toerbussen met keuken, toilet (vandaar de geblindeerde achterdeuren) en een achterin liggende heckmotor. Eind 1976 werden ze op tienjarige leeftijd voor sloop afgevoerd.
GMC Eagle/Bus & Car	751	1966	Speciaal voor het vervoer van Amerikaanse toeristen nam MK in 1966 deze - van oorsprong zilvergrijze - toerbus in dienst. Bij CN ging de bus - van Belgisch/Amerikaans fabricaat - in 1976 buiten dienst.
Minitoerbussen
Fiat 625/Van Hool 320R	7350, 7351	1967	De NBM bracht twee minitoerbusjes in op Fiat-chassis die met het westen (Aalsmeer) werden verdeeld. In 1976 gingen de busjes op negenjarige leeftijd buiten dienst en werden ze verkocht.
Fiat 625NP2/Van Hool	252	1971	MK had twee van dezelfde busjes in dienst als 7350 en 7351 (151,152) welke in 1971 door deze grotere Fiat werden vervangen. Na de overgang naar CN heeft 252 nog vier jaar dienstgedaan.

Bronvermelding en links

• Maandblad HOV (1958-2000)
• Weekblad d' Amsterdamse Tram
• Autobuskroniek
• Het begon met de Kloek, Hans van der Wereld & Hans Nieuwerkerk, Europese Bibliotheek Zaltbommel 1999 ISSN90-288-141-9
• De Eeuw van de NBM, Ferry Bosman 1993
• Van Kloek Tot Caravan

• Website Stichting Veteraan Autobussen
• Website Nationaal Openbaar Vervoer Museum